SiteTitle

SiteTitle

صفحه کاربران ویژه - خروج
ورود کاربران ورود کاربران

LoginToSite

SecurityWord:

Username:

Password:

LoginComment LoginComment2 LoginComment3 .
SortBy
 
نقش شیعیان در تدوین منابع سیره و تاریخ نبوی (از قرن نهم هجری تا دوره معاصر)

نقش شیعیان در تدوین منابع سیره و تاریخ نبوی (از قرن نهم هجری تا دوره معاصر)

سیره‌نگاری پیامبر(ص) که از قرون نخستین در میان شیعیان آغاز گردیده بود، در قرون بعدی نیز در قالب‎هایی متفاوت تداوم یافت. برخلاف تألیفات تک‌نگارانه‎ای که شیعیان در قرون نخستین درباره رسول خدا(ص) به نگارش درآوردند، از قرن پنجم به بعد، گزارش سیره پیامبر(ص) در کنار موضوعات دیگر ارائه گردید که در اینجا از آن به «مجموعه‌‎نگاری» یاد می‎شود. در این تألیفات، نویسندگان در کنار پرداختن به تاریخ انبیای پیشین، در ادامه، تاریخ زندگانی رسول خدا(ص) را نیز مطرح می‎کردند...

Writer: حجت‌الاسلام والمسلمین دکتر هادی یعقوب‌زاده

تحلیلی بر آغاز سیره‌نگاری پیامبر(ص) در میان شیعیان و تداوم آن تا اواخر قرن چهارم هجری

تحلیلی بر آغاز سیره‌نگاری پیامبر(ص) در میان شیعیان و تداوم آن تا اواخر قرن چهارم هجری

سیره‌نگاری در میان شیعیان، قدمت و تنوع بسیاری داشته است و شیعیان به‌عنوان یک تکلیف به سیره پیامبر(ص) توجه کرده‌اند و در دو قالب نقل روایت و تدوین اثر، به ثبت و ضبط آن پرداخته‌اند. هرچند تدوین کتاب در این زمینه در قرن اول هجری، اثبات نشده، اما از میانه قرن دوم هجری بود که اولین آثار در زمینه سیره پیامبر(ص) هم زمان با اهل‌سنّت، در میان شیعیان نیز تدوین شد و این روند در قرون بعدی نیز از سوی علمای شیعه تداوم یافت. به‌رغم پیدایش شکاف در میان جریان شیعی و پدیدآمدن فِرَق مختلف در این جریان دینی، سنّت سیره‌نگاری رونق خود را از دست نداد و در میان شیعیان تداوم یافت. البته امامیه به‌عنوان مهم‌ترین جریان شیعی، تلاش بیش‌تری انجام داده و سهم افزون‌تری در میان آثار نوشته‌شده از سوی شیعیان به خود اختصاص داده است...

Writer: حجت‌الاسلام والمسلمین دکتر هادی یعقوب‌زاده

رویکرد‌های سیره‌نگاری شیعیان تا قرن پنجم

رویکرد‌های سیره‌نگاری شیعیان تا قرن پنجم

سیره‌نگاری، باوجود جریان‌های موافق و مخالف، کهن‌ترین شاخه تاریخ‌نگاری اسلامی برای یافتن راهکارِ خروج از مشکلات جامعه و اهرمی برای اثبات آرای سیاسی - اجتماعی گروه‌های رقیب بود. این پژوهش با تکیه بر منابع کهنی مانند الفهرست ندیم (م 380ق)، رجال نجاشی (م 450ق) و رجال و الفهرست طوسی (460ق) با رویکرد تحلیلی، به نقش شیعیان در پایه‌گذاری، توسعه، حفظ و استمرار سیره‌نگاری، می‌پردازد و در این مسیر به جایگاه علمی سیره‌نگاران، عوامل انگیزشی، گرایش‌ها و رویکردهای فکری و تأثیرگذاری آنان بر نسل‌های بعدی توجه دارد....

Writer: حجت‌الاسلام والمسلمین دکتر حسین حسینیان مقدم

مراحل تدوین منابع تاریخ و سیره امامان(علیهم السلام)

مراحل تدوین منابع تاریخ و سیره امامان(علیهم السلام)

پژوهش‌ها حاکی از آن است که شیعیان از جهت کمّی و کیفی در تدوین منابع تاریخ و سیره امامان(ع) نقش بسیار مهمی داشته‌اند. آنان در دوره‌هایی که بستر لازم برای فعالیت آزادانه وجود داشت حداکثر بهره‌برداری را از ظرفیت‌های موجود برای پیشرفت تاریخ‌نگاری و سیره‌نگاری امامان(ع) کردند. شیعیان ابتدا بر نگارش دقیق رویدادها تمرکز کردند و در گام دوم، تبویب و ساختاربندی این نگاشته‌ها را در دستور کار قرار داده‌ و در مرحله پایانی توسعه قالب‌ها و ترویج محتویات تاریخ و سیره امامان(ع) را دنبال کردند؛ فرایندی که سبب شده تا امروزه، راه برای بهره‌مندی جامعه علمی کشور از این منبع عظیم تاریخ و سیره فراهم و فرصت نقد و تحلیل و کاربست آنها در دوره چهارم، یعنی دوره معاصر پدید آید.

Writer: حجت‌الاسلام والمسلمین روح‌الله توحیدی‌نیا

جریان تاریخ‌نگاران امامیِ بصره (از آغاز تا اوایل سده چهارم هجری)

جریان تاریخ‌نگاران امامیِ بصره (از آغاز تا اوایل سده چهارم هجری)

بصره، از مهم‌ترین خاستگاه‌های تاریخ‌نگاری اسلامی در سده‌های نخستین به‌شمار می‌رود و بصریان در تکوین و شکوفایی تاریخ‌نگاری اسلامی نقش مهمی داشته‌اند. بصری‌ها بیش از هرچیزی به تاریخ‌نگاری توجه نشان داده‌اند؛ زیرا بصره پذیرای قبایل گوناگون می‌شد، در گسترش فتوحات نقش داشت و شاهد وقوع رویدادهای چالش‌برانگیز سیاسی و فکری، مانند جنگ جمل در آن سامان بود. معمولاً در پژوهش‌های جدید، حوزه تاریخ‌نگاری بصره در کنار حوزه تاریخ‌نگاری کوفه به‌عنوان مکتب عراق تعریف می‌شود که در برابر مکاتب تاریخ‌نگاری دیگری چون مکتب مدینه قرار داشته است. هرچند پیدایش مکتب تاریخ‌نگاری بصره تقریباً به سده اول هجری بازمی‌گردد، اما در سده دوم و سوم، دانش تاریخ‌نگاری در عرصه‌های گوناگونی در بصره رشد فزاینده‌ای داشته است. در این دوره، تاریخ‌نگاران بزرگی از آن شهر برخاسته و آثار ماندگاری را پدید آوردند. از مورخان به‌نام آن دیار می‌توان به افرادی چون ابوالیقظان سحیم‌بن حفص بصری، مورج‌بن عمرو سدوسی بصری، معمربن مثنی بصری و عمربن شبه نمیری بصری اشاره کرد.

Writer: حجت‌الاسلام والمسلمین دکتر سیداکبر موسوی تنیانی

نقش عالمان شیعه در پیدایش و گسترش علم «عروض»

نقش عالمان شیعه در پیدایش و گسترش علم «عروض»

در میان علوم ادب عرب، پیدایش علم عروض شکل ویژه‌ای دارد. فنون دیگر مانند: علم لغت، علم صرف، علم نحو و علم بلاغت، از ابتدای پیدایش تا رسیدن به درجه کمال، راه‌‌های پرپیچ و خمی را پیموده‌اند، اما فن عروض، بی‌هیچ سابقه‌ علمی در زبان و ادبیات عربی، یکباره اختراع شد و مقبولیت عام پیدا کرد، به‌طوری که از ابتدای پیدایش تا امروز، هیچ‌کس در اساس آن دخل و تصرفی روا نداشته و همچنان مقبول و متقن و در عین‌حال مورد کم‌توجهی واقع‌شده و بدون پالایش باقی‌مانده است. تحقیق حاضر در قالب دو فصل، می‌کوشد نخست مفاهیم اولیه و هویت عالمان شیعی مؤثر در این دانش را معرفی کند، و سپس در بخش دوم دوره‌‌های پیدایش، گسترش، تثبیت و نقش عالمان امامیه در هر دوره را معرفی نماید.

Writer: حجت‌الاسلام والمسلمین محمد عشایری منفرد / حجت‌الاسلام والمسلمین عبدالخالق فیاض براتی

نقش «صفی‌الدین» در دانش بدیع با تأسیس بدیعیه‌سرایی

نقش «صفی‌الدین» در دانش بدیع با تأسیس بدیعیه‌سرایی

ابوالمحاسن عبد‌العزیز‌بن سرایا‌بن نصر الطائی السنبسی، ملقب به صفى‌الدین، مشهور به صفى حلى و ابن‌السرایا و ابن‌ابى‌السرایا، در شهر حله که آن زمان از مراکز علمی و خاستگاه شیعه به‌شمار می‌رفت، متولد و در همان‌جا رشد یافت. او از بزرگان شعراى شیعه جزیرة‌العرب است كه در تمام فنون شعریه متبّحر و جلالت و فضل و كمالات او مسلم فریقین بود. این شاعر شیعی، با ابداع بدیعیه‌سرایی در گسترش دانش بدیع در عصر رکود و ایستایی نظم و نثر نقش موثری داشته است و او را باید عامل تحولی ماندگار، در حوزه ادب عربی، در بخش نظم دانست.

Writer: فخری صائبی خوشنویس / احمد عنبری / نرجس هاشمی

نقش «سید علی‌خان مدنی» در توسعه دانش بلاغت با تأکید بر کتاب «انوار الربیع» و «ریاض السالکین»

نقش «سید علی‌خان مدنی» در توسعه دانش بلاغت با تأکید بر کتاب «انوار الربیع» و «ریاض السالکین»

دانش «بلاغت» یکی از دانش‌های زبانی مسلمانان است که از سویی به کشف زیبایی‌های قرآن و دیگر متون ادبی و از سوی دیگر به درک دقیق متون کمک شایسته‌ای می‌کند. یک رشته از آثاری که در دانش بدیع تألیف شده، بدیعیه‌ها و شروح آنها است. خزانة‌الأدب و انوارالربیع دو نمونه از مشهورترین این آثار هستند. سید علی‌خان مدنی، یکی از دانشوران جهان تشیع است که در نهصد سالگیِ دانشِ بدیع، بدیعیه‌ای به نام «تقدیم علیّ» سروده و خود در کتاب أنوارالربیع فی علم‌البدیع به شرح آن نشسته است. اهمیت این کتاب به حدی است که برخی محققان معاصر که به بررسی دگردیسی دانش بلاغت پرداخته‌اند، این کتاب را نقطه پایان دگردیسی دانش بلاغت دانسته‌اند. هم‌چنین میزان ارجاعات محققان معاصر به این کتاب اهمیت آن را نشان می‌دهد.

Writer: حجت‌الاسلام والمسلمین محمد عشایری منفرد

نقش «ابن‌حمزه علوی» در علوم بلاغت در کتاب‌های «الطراز» و «الإیجاز»

نقش «ابن‌حمزه علوی» در علوم بلاغت در کتاب‌های «الطراز» و «الإیجاز»

در درازای تاریخ اسلام، همواره دانشمندانی بوده‌اند که با دانش خود از دین مبین اسلام دفاع و حمایت کرده و در کشف، رشد و توسعه علوم گوناگون، به‌ویژه علوم انسانی و اسلامی، نقشی به‌‌سزا داشته‌‌اند. در این میان، دانشمندان شیعی نیز با همه تلاش خود به‌‌پا خاسته و در این امر مهم، نقشی مؤثر ایفا کرده‌اند. یکی از علوم مهمی که نقشی بسیار در فهم دقیق زبان عربی، به‌ویژه مقاصد و لطایف قرآن کریم و روایات دارد، علوم بلاغت است که متشکل از سه علم «معانی»، «بیان» و «بدیع» است. یحیی‌بن حمزه علوی، یکی از دانشمندان تأثیرگذار و بزرگ شیعی، در علم بدیع از سرامدان عصر خود است. او در کتاب‌های الطراز و الایجاز به‌خوبی توانسته علوم بلاغت را به‌گونه‌ای شایان توجه، ارتقا دهد.

Writer: محمد‌امین مؤمنی

نقش رضی‌الدین استرآبادی در توسعه دانش «نحو»

نقش رضی‌الدین استرآبادی در توسعه دانش «نحو»

علم «نحو» یا «جمله‌شناسی» به دانش مطالعه قواعد مربوط به نحوه ترکیب و در کنار هم آمدن واژه‌ها به‌منظور ایجاد و درک جملات در یک زبان اطلاق می‌شود. این شاخه مهم از دستور هر زبان، نظام‌مندی و خلاقیت فراوانی را می‌طلبد. شیخ رضی‌الدین محمد‌بن حسن استرآبادی، معروف به شیخ رضی و ملقب به نجم الأئمه، و مایه افتخار از مفاخر دانشمندان شیعه در عرصه ادبیات عرب، صرف، نحو و بلاغت است. وی از نوادر روزگار عجم، عرب و شیعه است. شیخ رضی با نگارش و شرح کتاب‌های مهمی در زمینه ادبیات عرب، به‌ویژه در علم نحو، در گسترش و ترویج این علم سهم بسزایی داشته و توانسته تأثیر عمیقی در ادبیات عرب برجای بگذارد. در این تحقیق؛ با استفاده از روش توصیفی - تحلیلی به بررسی نقش وی در گسترش و توسعه علم نحو می‌پردازیم.

Writer: حجت‌الاسلام والمسلمین حسین شیرافکن / حجت‌الاسلام والمسلمین سیدمحسن حبیب‌زاده

نوآوری‌های شیخ رضی در علم صرف

نوآوری‌های شیخ رضی در علم صرف

شیخ رضی یکی از علمای به‌نام شیعه است که در موارد متعددی از علم صرف مانند تعریف بنا کلمه، تعریف علم صرف، ساختار علم صرف، استعمال‌‌های باب‌‌های ثلاثی مزید، ادغام، تفکیک معنای مشارکت در باب استفعال و تفعل، نوآوری معنایی در باب استفعال و تفعل، ارجاع تعدد معنا به وحدت معنا و نوآوری در رابطه حروف حلقی و فتحه عین مضارع به نوآوری و ارائه نظریات مختلف پرداخته است.

Writer: حجت‌الاسلام والمسلمین عبدالمطلب فریدی‌فر

نقش علمای شیعه در تعمیق فهم واژگان دینی

نقش علمای شیعه در تعمیق فهم واژگان دینی

قرآن کریم و احادیث شریف، دو منبع اصلی برای شناخت معارف و احکام الهی هستند. این دو منبع مهم، دارای کلماتی هستند که به بیان و شرح نیاز دارند. مقصود از واژگان دینی، کلماتی از قرآن کریم و احادیث شریف را گویند که نیازمند شرح و بیان هستند. تدوین غریب الحدیث‌ها، غریب القرآن‌ها و تفاسیر مختلف از ابتدای قرن دوم هجری قمری، گویای توجه علمای دین به این مسئله است. در این میان، نقش علمای شیعه بسیار پررنگ است تا آن‌جا که در دوره‌های مختلف تاکنون آثار بسیار مهمی از ایشان برجای مانده است. این مختصر بر آن است ضمن بیان آنچه در زمینه شرح واژگان دینی انجام‌شده است، جایگاه و نقش علمای شیعه را در این زمینه مشخص کند.

Writer: دکتر محمد ملکی نهاوندی

نقش ادیبان شیعه در پیدایش و گسترش دانش لغت عربی

نقش ادیبان شیعه در پیدایش و گسترش دانش لغت عربی

بخشی از پیشرفت‌های دانش لغت عربی به‌دست عالمان شیعه و دست‌کم متشیع در قالب‌های گوناگون رقم خورده است. این قالب‌ها را می‌توان در پنج‌گونه به شرح زیر، رصد کرد: پیدایشی، تبویبی، اصلاحی، گسترشی و گرایشی. این پیشرفت‌ها به‌دست عالمانی چون خلیل‌بن احمد فراهیدی، یعقوب‌بن اسحاق ابن‌سکیت، ابن‌درید، ابن‌فارس، ابن‌منظور، سید علی‌خان مدنی شیرازی، ابوهلال عسکری و فخرالدین طریحی رقم خورده است...

Writer: حجت الاسلام والمسلمین ابوالقاسم علیدوست ؛ حجت الاسلام والمسلمین سیدمرتضی حسینی کمال‌‌آبادی

نقش امام علی(ع) در پیدایش علوم ادبی

نقش امام علی(ع) در پیدایش علوم ادبی

در میان واضعان علوم اسلامی، امام علی(ع) در ایجاد و شکل‌دهی علوم نقشی برجسته دارد. تأثیر ایشان بر حرکت عملی و ادبی جامعه اسلامی انکارناشدنی است. ایشان دانش‌آموخته مکتب وحی الهی و علم نبوی بودند؛ هر کس کمترین ارتباطی با تاریخ اسلام و مسلمین دارد، مقام بی‌نظیر امیرمؤمنان علی(ع) را در علم و دانش می‌‌داند؛ زیرا احادیث فراوانی از پیغمبر اکرم(ص) در زمینه علم وسیع علی(ع) نقل شده و همه علوم اسلامی طبق تصریح جمعی از دانشمندان اسلامی، از وجود او سرچشمه می‌گیرد و او بنیان‌گذار این علوم محسوب می‌‌شود. علاوه بر این، در تمام دوران خلفا، هر زمان مشکل مهمی در مسائل مختلف اسلامی پیش می‌‌آمد و همه از حل آن عاجز می‌‌ماندند، به علی(ع) پناه می‌‌بردند و حل نهایی را از او می‌‌خواستند، تنها مطالعه خطبه‌‌ها، نامه‌‌ها و کلمات قصار آن حضرت در نهج‌البلاغه برای پی‌بردن به این تحقیق کافی است. این نوشتار به بررسی نقش امام(ع) و تأثیر ایشان بر برخی علوم ادبی خواهد پرداخت...

Writer: دکتر علی‌رضا فاطمی

نقش امام‌خمینی(ره) در گسترش عرفان اسلامی

نقش امام‌خمینی(ره) در گسترش عرفان اسلامی

امام خمینی(ره) در ‌حقیقت، نماد عرفان اسلامی بوده که روح عرفان اسلامی، یعنی توحید با تار و پود وجودش پیوندخورده و در رفتار و گفتارش تجلی یافته است. بهره او از عرفان اسلامی به مباحث نظری و علوم حصولی خلاصه نمی‌شود. او سالکی مجذوب بود که با تحمل عبادت‌ها و ریاضت‌های شرعی، به فنای در توحید ذاتی، یعنی غایت عرفان عملی، دست‌یافته است. او سفرهای چهارگانه عرفانی را پیموده؛ یعنی از خلق به حق رسیده در اسمای حق سیر کرده و با این توشه حقانی به‌سوی خلق بازگشت و در انتهای سفر چهارم، یعنی دست‌گیری از نفوس انسانی، انقلاب اسلامی را پدید آورد؛ ازاین‌رو، فعالیت اجتماعی و مبارزات سیاسی، مانع حضور توحیدی او نبود و وحدت را در کثرت دیدار می‌کرد. در دنیا بود، اما آلوده به دنیا نبود.

Writer: حجت‌الاسلام والمسلمین روح‌‌الله سوری

نقش «سیدعلی قاضی طباطبایی» در ایجاد مکتب عرفانی شیعی در عصر اخیر

نقش «سیدعلی قاضی طباطبایی» در ایجاد مکتب عرفانی شیعی در عصر اخیر

عرفان اسلامی از ابتدا تا به‌حال، فراز و نشیب‌هایی داشته و مکتب‌های گوناگونی را تجربه کرده است. به‌ همین‌ سبب شناخت عرفان اسلامی ناب که ممتاز از بدیل‌های بدلی آن باشد ضروری است. ازسوی‌دیگر، در قرن سیزدهم هجری قمری، مکتبی عرفانی به‌وسیله ملاحسین‌قلی همدانی ظهور کرد که نقطه‌عطفی در عرفان شیعی و نگاه فقها و متشرعین و عامه مردم به‌شمار می‌رود. یکی از عرفای بزرگ و مؤثر در تعمیق این مکتب عرفانی، مرحوم آیت‌الله سیدعلی قاضی است....

Writer: حجت‌الاسلام والمسلمین مهدی زندیه

نقش صدرالمتألهین شیرازی در بازخوانی عقلانی آموزه‌های عرفانی و تأثیر وی در شکل‌گیری دوره جدید عرفان اسلامی

نقش صدرالمتألهین شیرازی در بازخوانی عقلانی آموزه‌های عرفانی و تأثیر وی در شکل‌گیری دوره جدید عرفان اسلامی

صدرالدین محمد شیرازی معروف به صدرالمتألهین به سال 979ق متولد و حدود سنه 1050ق در مسیر هفتمین سفرش به خانه خدا درگذشته است. وی از اعاظم مشاهیر شیعه امامیه در دوره‌های متأخر است و بلکه در حوزه معارف حکمی، عرفانی و دینی، احدی به پایه وی ثبوتاً و اثباتاً نمی‌رسد. پس از وی جمله حکیمان و عارفان و دین‌پژوهان برجسته حوزه‌های مبدأ و معاد، به‌خصوص در میان شیعه و به‌ویژه در ایران، از زاویه دید وی به انسان، جهان، دین و قرآن نگریسته‌اند و همگی خود را وام‌دار اندیشه‌های او می‌دانند.این مقاله می‌کوشد تا تأثیر و نقش صدرالمتألهین را در عرفان اسلامی به‌ویژه عرفان نظری آفتابی سازد؛ زیرا به‌نظر نویسنده، پنجمین دوره از ادوار پنج‌گانه عرفان اسلامی توسط صدرا رقم خورده است....

Writer: حجت‌الاسلام والمسلمین علی امینی‌نژاد

«تمهید القواعد» نخستین متن درسی در فن عرفان نظری

«تمهید القواعد» نخستین متن درسی در فن عرفان نظری

کتاب «تمهیدالقواعد» کنار دو کتاب «شرح فصوص قیصری» و «مصباح‌الانس» که به‌ترتیب دومین و سومین متن درسی در فن عرفان نظری‌اند، نخستین کتابی است که مشتاقان معارف ذوقی و عرفانی، آن را در حوزه‌های عرفانی تدریس و تدرّس می‌کنند. این کتاب، افزون‌بر این‌که متنی متین، مختصر و نسبتاً جامع در فن یادشده است، تنها متن درسی در فن عرفان نظری است که توسط دو تن از عارفان شیعی مذهب، یکی با عنوان مصنف و دیگری به‌عنوان شارح، تصنیف و مورد اقبال اساتید، طلاب، دانش‌جویان و دانش‌پژوهان واقع شده است...

Writer: حجت‌الاسلام والمسلمین حسن رمضانی

نقش «سیدحیدر آملی» در گسترش عرفان اسلامی

نقش «سیدحیدر آملی» در گسترش عرفان اسلامی

علامه سیدحیدر آملی، عالم، عارف، فقیه، محدث و مفسر کم‌نظیری است که در سده هشتم هجری در شهر آمل طبرستان قدم به عرصه وجود نهاد. سیدحیدر در خاندانی مشهور به علم و دیانت و سیادت رشد یافت و مراحل کسب دانش و معرفت را طی کرد. آثار عرفانی برجای مانده از وی هریک بهترین منبع برای درک و تحلیل اصول و مبانی عرفانی اوست. از آن‌جاکه عرفان اسلامی در قرن هشتم، پس از سیر تکاملی از پیدایش تا گسترش به کمال مطلوبی رسیده و عرفان نظری به‌عنوان یک مکتب علمی با اندیشه‌ها و آثار محی‌الدین‌بن عربی و پیروانش پایه‌گذاری شده بود، سیدحیدر نیز تحت‌تأثیر این مکتب عرفان نظری، به مطالعه مبانی عرفانی اسلام پرداخت، اما با توجه به مذهب تشیعِ سید، سیروسلوک عرفانی نظری و عملی وی در عین تشابه در مبانی، دارای تفاوت‌هایی در نگرش و روش با عرفان ابن‌عربی بوده است؛ تا جایی‌که وی از منتقدان برخی مباحث نظری ابن‌عربی نظیر خاتم ولایت است.

Writer: دکتر رضا اسدپور؛ حجت‌الاسلام والمسلمین دکتر سیدحسین ابراهیمیان

نقش دعاهای عرفانی اهل‌بیت(علیهم السلام) در گسترش معارف عرفانی

نقش دعاهای عرفانی اهل‌بیت(علیهم السلام) در گسترش معارف عرفانی

از میان تعالیم دینی، دعاهای مأثور از اهل‌بیت(ع) نقش بسیار ویژه و جدی در سیر انسان به‌سمت كمال حقیقی داشته و دارد. جاذبه‌های ادعیه گهربار ائمه معصومین(ع) توانسته است در كنار جنبه‌های فقاهتی و عقلی كه مرتبط با جسم و عقل انسان است، بُعد دیگری از ابعاد دین را آشكار كند كه مرتبط با قلب و روح اوست و بدین‌وسیله روح تشنه انسان‌های خداجو كه طالب اتصال و لقاء محبوب‌اند را سیراب سازد. این نقش، به‌ویژه در تشیع كه اهل‌بیت(ع) را تنها انسان‌های كامل می‌داند و كلام وحیانی‌شان برای آنها قطعیت و حجیت دارد، باعث رشد و توسعه عرفان در میان آن‌ها در قرون متمادی گردید. افزون‌بر آن، بسیاری از اهل‌معرفت را بر آن داشت كه شروح گوناگونی به‌ویژه در دوره اخیر بر كتب دعا به‌نگارش درآورند و این معارف را شرح و بسط دهند.

Writer: حجت‌الاسلام والمسلمین دکتر محمدمهدی گرجیان؛ حجت‌الاسلام والمسلمین دکتر جواد جعفریان

نقش امامان اهل‌بیت(علیهم السلام) در عرفان اسلامی، با تأکید برآموزه‌های عرفانی امام علی(علیه السلام)

نقش امامان اهل‌بیت(علیهم السلام) در عرفان اسلامی، با تأکید برآموزه‌های عرفانی امام علی(علیه السلام)

عقول بشر از صدر تا حال حاضر و تا آخرالزمان، مدیون رهنمودهای توحیدی شهودی و عارفانه مکتب اهل‌بیت(علیهم السلام) است که بدون آن سلوک این وادی پرپیچ‌وخم و در عین‌حال قریب‌المسافة میسور احدی نبوده و شناخت‌های مفهومی و عقلی به عقل تاریخی نیز تکافوی معرفت ناب توحیدی، ‌عرفانی را ندارد. براین‌اساس، تمسک به ثقل‌اصغر، به‌منظور رهپویی به‌سوی حق سبحانه ضروری است؛ کما این‌که علامه طباطبایی در رسالة‌الولایه فرمود که رهاورد نبی‌اعظم محمد مصطفی(صلی الله علیه واله وسلم) توحید صمدی است که هیچ پیامبری به آن دست‌نیافته بود و در صورت عدم معرفی اهل‌بیت(علیهم السلام) در محاق می‌ماند و احدی را یارای رسیدن به آن نبود.

Writer: حجت‌الاسلام والمسلمین دکتر محمدمهدی گرجیان

«سید‌بن طاووس» بنیان‌گذار تربیت اخلاقی و سلوکی کودک

«سید‌بن طاووس» بنیان‌گذار تربیت اخلاقی و سلوکی کودک

سیره علمای سلف، بر نوشتن کتاب، توصیه‌نامه و وصیت‌نامه به فرزندان خود بوده است که در آن، بیش‌تر به بیان مسائل اخلاقی پرداخته‌اند و به حفظ حدود الهی توصیه کرده‌اند؛ اما عمدتاً این کتاب‌ها در قالب توصیه‌های اخلاقی بوده و مسائل سلوکی در آن‌ها مدنظر قرار نگرفته است. تنها شخصی که تمام توجه خود را به تربیت سلوکی فرزند خود معطوف داشته و قلب معنوی او، قلم نورانی‌اش را به حرکت درآورده و به بیان مسائل مهم سلوکی به فرزند خود پرداخته، عالم و عارف جلیل‌القدر، جناب سید‌بن طاووس است که به جهت تقوا و مراقبه فراوان به جمال‌العارفین و جمال‌السالکین مشهور است. ایشان تنها کسی است که با نوشتن کتاب مهم کشف‌المحجة لثمرةالمهجة جریان سیر معنوی را از کودکی برای فرزند خود و کسانی‌که آن کتاب شریف را مطالعه می‌کنند، رقم زده است...

Writer: حجت‌الاسلام والمسلمین سیدمحمد‌حسین حسینی؛ فاطمه شاکر اردکانی.

نمونه‌هایی از دیدگاه‌های عالمان شیعه در علوم «روان‌شناختی»

نمونه‌هایی از دیدگاه‌های عالمان شیعه در علوم «روان‌شناختی»

بسیاری از عالمان شیعه، اعم از فیلسوفان، عارفان و عالمان اخلاق، مطالب فراوانی در‌باره مسائل و موضوعات روان‌شناسی بیان کرده‌اند. کسانی هم‌چون فیض کاشانی، میرفندرسکی، میرداماد، شیخ بهایی، کاشفی، خواجه نصیر‌الدین طوسی ... و صاحب‌نظران معاصری چون علامه محمد‌تقی جعفری، علامه حسن‌زاده آملی، علامه جوادی آملی، و شاعرانی هم‌چون سنائی، فردوسی، کلیم کاشانی، محتشم کاشانی، هاتف اصفهانی، شهریار و...، مطالب فراوانی در حوزه روان‌شناسی ارائه کرده‌اند؛ در این نوشتار، برای نمونه به رویکردهای روان‌شناختیِ فارابی، مسکویه، ابن‌سینا، ملاصدرا، فیض کاشانی و محمدتقی مصباح یزدی، اشاره می‌کنیم.

Writer: حجت‌الاسلام والمسلمین دکتر محمد کاویانی آرانی

نقش علمای شیعه در گسترش «اخلاق کاربردی»

نقش علمای شیعه در گسترش «اخلاق کاربردی»

اخلاق همواره به‌عنوان مسئله‌ای اساسی در زندگی انسان‌ها مطرح بوده است و شیوه رفتار هر انسانی را در ارتباط با خدا، دیگر انسان‌ها، حیوانات و طبیعت مشخص می‌کند. عالمان شیعی در قرون اولیه ظهور اسلام از این امر غفلت نکرده‌اند. بنابراین، آثار گوناگونی از آنان را در این عرصه شاهدیم. آنان همراه بررسی مباحث نظری، به اخلاق کاربردی نیز توجه داشته‌اند. وظیفه اصلی اخلاق کاربردی، پاسخ به پرسش‌هایی درباره چگونگی ارتباط و رفتار با هریک از موارد است که پیش‌تر گفته شد. این امر در عصر مدرنیته ضرورتی دوچندان می‌یابد. غربیان آثار گوناگونی در این زمینه منتشر کرده‌اند که وظیفه علمای شیعه را در توجه به اخلاق کاربردی دوچندان کرده است....

Writer: حجت‌الاسلام والمسلمین دکتر علی‌رضا آل‌بویه؛ حمزه‌علی اسلامی‌نسب، دانشجوی دکتری فلسفه اسلامی

نقش عالمان شیعه در «فقه‌التربیة»

نقش عالمان شیعه در «فقه‌التربیة»

وقوع انقلاب اسلامی ایران در 1357ش و طراحی و تأسیس حکومت مبتنی بر فقه شیعه، ظرفیت بالای این فقه در اداره امور سیاسی و اجتماعی را نشان می‌دهد. هنوز بُهت اردوگاه‌های چپ و راست سیاسی و ناباوری گفتمان‌های لیبرالیستی و سکولاریستی از چنین واقعه‌ای ادامه دارد. درپی این تحول سیاسی و اجتماعی، تلاش‌های خودباورانه‌ای برای گسترش مرزهای علوم اسلامی از جمله علم فقه صورت گرفت و به‌مرور کلید‌واژه فقه‌نو به‌موازات تعبیر فلسفه‌های مضاف در ادبیات علوم اسلامی و علوم انسانی سربرآورد. و رفته‌رفته از فقه اقتصادی، فقه سیاسی، فقه جزایی، سخن به‌میان آمد و موضوعِ پژوهش‌ها شد. این نوشتار با این پیش‌فرض که روند تولید علم و توسعه فقه‌های‌نو باید مبتنی بر مدیریت تولید علم و براساس گذشته‌پژوهی و آینده‌نگری باشد، درصدد است یکی از فقه‌های‌ نوظهور یعنی فقه تربیتی را مدنظر قرار دهد و گذشته آن را در تراث فقهی شیعه تبیین کند و از وضعِ مطلوب آن سخن بگوید. بر‌این‌اساس، روش تحقیق این نوشتار روشی تاریخی و تحلیلی خواهد بود.

Writer: حجت‌الاسلام والمسلمین دکتر سیدنقی موسوی

نقش اندیشمندان شیعه در مباحث «فلسفه اخلاق»

نقش اندیشمندان شیعه در مباحث «فلسفه اخلاق»

فلسفه اخلاق به مبادی تصوری و تصدیقی علم اخلاق می‌پردازد و اندیشمندان شیعی در این مبادی صاحب‌رأی بوده و هستند و در ترویج این دانش، قدم‌های مهمی برداشته‌اند. اندیشمندان شیعی در حوزه معناشناسانه اخلاق، به واقع‌نمایی جمله‌های اخلاقی روی‌آورده‌اند و در حوزه هستی‌شناسی به واقع‌گرایی و تبیین و اثبات‌های متنوع این دیدگاه همت گماشته‌اند. آنها به رویکرد واقع‌گرایی در هستی‌شناسی بسنده نکرده‌اند و در حوزه معرفت‌شناسی اخلاق نیز شناخت‌گرا شده‌اند و در شناخت‌گرایی اخلاقی نیز تلاش‌های مفیدی داشته‌اند آنها با معرفی راه‌های شناخت واقعیت، به نوع شناخت اخلاقی نیز اشاره کرده‌اند و به نتیجه آن یعنی مطلق‌گرایی و وحدت‌گرایی اخلاقی ملتزم شده‌اند. اندیشمندان شیعی در حوزه منطق میان جملات اخلاقی و جملات غیراخلاقی به ارتباط منطقی معتقدند، اگرچه اندیشمندان شیعی به تبیین چگونگی ارتباط تا قرن معاصر نپرداخته بودند، اما پس از اشکالاتی که از سوی افرادی چون هیوم در موضوع شکاف باید و هست، طرح گردید، در قرن حاضر اندیشمندان شیعی مانند آیت‌الله مصباح، آیت‌الله سبحانی، استاد لاریجانی و... به این مبحث ورود کرده‌اند و تبیین‌های متنوعی را ارائه داده‌اند.

Writer: حجت‌الاسلام والمسلمین حسین احمدی - حجت‌الاسلام والمسلمین دکتر سیدمحمدرضا موسوی‌نسب

نقش اهل‌بیت(علیهم السلام) در پی‌ریزی نظام تربیتی اسلام و پیش‌برد آن

نقش اهل‌بیت(علیهم السلام) در پی‌ریزی نظام تربیتی اسلام و پیش‌برد آن

اهل‌بیت(ع) نمود و تبلور ثقل اصغر و الگوی نیکویی هستند که خداوند متعال به ما دستور پایبندی به آنها و پذیرش هدایت‌شان را داده است. هر کسی که سیره علمی و اخلاقی اهل‌بیت(ع) را واکاوی می‌کند، نقش مهمّ آنها در حفظ ارزش‌ها و مبانی ترسیم‌شده توسّط قرآن کریم و ابلاغ‌شده از سوی پیام‌آور بشریّت، حضرت محمّد(ص)، با حفظ امانت‌داری کامل، به‌صورت شفّاف برای او آشکار می‌شود. این پژوهش درپی آن است که از روی نقش بنیادین و فعّالانه اهل‌بیت(ع) در پی‌ریزی نظام تربیتی اسلام و پیش‌برد آن پرده بردارد. نقشی که «تربیت» در ساخت بشر و آماده‌سازی استعدادهای او برای رسیدن به کمال مطلوب ایفا می‌کند، بر هیچ‌کس پوشیده نیست.

Writer: حجت‌الاسلام والمسلمین دکتر احمد ازرقی

واکاوی نقش شهیدسیدمحمدباقر صدر در گسترش و پیشرفت علم اصول فقه

واکاوی نقش شهیدسیدمحمدباقر صدر در گسترش و پیشرفت علم اصول فقه

آیت‌الله شهید سیدمحمد‌باقر صدر (1353-1400ق) از جمله علمای برجسته شیعه در کشور عراق است که در چندین علم، از جمله اصول فقه و فقه، تبحر و تخصص داشت. وی در دانش اصول فقه با تحصیل، تدریس و تألیفات خود، جهان اسلام را بیش از پیش با این موضوع آشنا کرد. این فرهیخته شیعی، توانست با نوآوری‌ها، نظریه‌پردازی‌ها، حذف مباحث اضافی، تلخیص برخی مباحث طولانی و...، اثر مهمی را در پیشرفت کمی و کیفی اصول فقه، از خود برجای گذارد. در این مقاله علمی، به تحلیل و بررسی برخی مهم‌ترین موارد، به‌صورت تحقیق کتابخانه‌ای می‌پردازیم.

Writer: حجت‌الاسلام والمسلمین دکتر اکبر محمودی

TotalPages : 28