امام علي(علیه السلام) در بخشی از خطبه 99 «نهج البلاغه»، حالات «مردم دنیا» را كه در چنگال حوادث گوناگون گرفتارند، در يك تقسيم بندى هفتگانه چنين بيان كرده، مى فرمايد: (آيا اهل دنيا را مشاهده نمى كنيد! كه صبح و شام حالات گوناگونى دارند: يكى مى ميرد، و بر او مى گريند، ديگرى مى ماند و به او تسليت مى گويند، يكى در بستر بيمارى افتاده، و ديگرى به عيادت او مى رود، و يكى ديگر در حال جان كندن است؛ يكى به دنبال دنيا مى رود، در حالى كه مرگ [همچون سايه] در پى او در حركت است، ديگرى در عالم غفلت فرو رفته، در حالى كه مرگ از او غافل نيست؛ و بدين گونه، بازماندگان به دنبال گذشتگان در حركتند!)؛ «أَوَلَسْتُمْ تَرَوْنَ أَهْلَ الدُّنْيَا يُصْبِحُونَ وَ يُمْسُونَ عَلَى أَحْوَالٍ شَتَّى: فَمَيِّتٌ يُبْكَى، وَ آخَرٌ يُعَزَّى وَ صَرِيعٌ مُبْتَلىً، وَ عَائِدٌ(1) يَعُودُ، وَ آخَرُ بِنَفْسِهِ يَجُودُ،(2) وَ طَالِبٌ لِلدُّنْيَا وَ الْمَوْتُ يَطْلُبُهُ، وَ غَافِلٌ وَ لَيْسَ بِمَغْفُولٍ عَنْهُ؛ وَ عَلَى أَثَرِ الْمَاضِي مَا يَمْضِي الْبَاقِي!».
اين تجزيه و تحليل چقدر جالب، گويا و فراگير است كه اگر كسى صحنه هاى آن را بتواند مجّسم كند و انسانها پشت سر هم، اين صحنه ها را ببينند چقدر مؤثّر خواهد بود: در جايى كسى از دنيا رفته و بر او اشك مى ريزند! در جايى ديگر مجلس عزا و يادبود برپاست و مردم گروه گروه به بازماندگان تسليت مى گويند!، در جاى ديگر، گروهى در بستر بيمارى ناله مى كنند و به خود مى پيچند و جمعى از دوستان و آشنايان در گرد بستر آنها، به عنوان عيادت حلقه زده اند!، در جاى ديگر، كسانى آخرين ساعات عمر خود را طى مى كنند و در حال جان كندن هستند و كارى از دست هيچ كس براى آنها برنمى آيد!، در صحنه ديگرى، افرادى با تمام قدرت به دنبال دنيا مى دوند و بدون توجّه به حلال و حرام، مشروع و ممنوع، در پى به چنگ آوردن آن هستند؛ ولى حوادث مرگبار به دنبال آنها و در كمين آنهاست؛ ناگهان در يك لحظه آنها و مركبشان را به درون درّه اى واژگون مى كند و همه چيز پايان مى يابد! و بالأخره؛ در جاى ديگر، گروهى غافل، مشغول عيش و نوش و مستِ باده غرورند و فرياد شادى آنها به آسمان بلند است؛ در حالى كه مرگ در كمين آنهاست؛ ناگهان يكى را از آن ميان در يك لحظه مى گيرد و مجلس شادى شان به عزا مبدّل مى شود و يا سقف بر آنها فرود مى آيد و تمام مجلس تعطيل مى شود.
اينها صحنه هايى است كه هميشه در تاريخ بشر بوده و هميشه خواهد بود و چقدر عبرت انگيز و آموزنده است، افسوس كه عبرت گيران و فرهيختگان كم اند!(3)