فتواى تحریمِ صریحِ سیگار، توسط یکى از مراجع محترم تقلید (مدّ ظلّه) در اواخر نیمه اوّل سال 1382 منتشر شد.(1)
این فتوا موج جدیدى در جامعه ایجاد کرد، و به عنوان یک خبر داغ و نظریّه جدید فقهى، در گوشه و کنار مورد بحث و گفتگو قرار گرفت. و لذا به صورت مکرّر و به اشکال مختلف، استفتائاتى در این زمینه از محضر ایشان مطرح شد، و محافل علمى، مشتاق اطّلاع از مبانى و ادلّه این نظریّه بودند. بدین جهت معظّم له در تاریخ 16/7/82، در پاسخ جمعى از طلاّب حوزه علمیّه، که خواهان توضیح بیشترى پیرامون فتواى فوق و ادلّه آن بودند، چنین مرقوم فرمودند:
بسم الله و له الحمد
«این جانب از چند سال پیش این فتوا را به صورت مشروط ذکر کرده بودم، و در رساله توضیح المسائل موجود است، که: «اگر کشیدن سیگار (و سایر دخانیات) به شهادت اهل اطّلاع ضرر مهمّى داشته باشد، حرام است».(2) ولى اخیراً با شهادت و گواهى جمعى از پزشکان آگاه و اساتید متعهّد دانشگاه، و با توجّه به آمارهاى تکان دهنده اى که از مرگ و میر ناشى از سیگار، و بیمارى هاى خطرناکى که از آن نشأت مى گیرد، به ما رسید، ثابت و مسلّم شد که خطرات مهمّ دود سیگار یک واقعیّت است، که حتّى فرزندان افراد سیگارى و معاشران آنها از آن در امان نیستند. لذا فتواىِ تحریمِ به طور مطلق را دادیم، و از خدا مى خواهیم همه مسلمانان جهان، مخصوصاً جوانان عزیز را، که نخستین قربانیان این بلاى خانمانسوز هستند، از شرّ آن حفظ کند، و با هوشیارى تمام مراقب خویش و اطرافیان و دوستان خود باشند. و إن شاءالله زنده بمانیم و ببینیم که جامعه ما از لوث وجود این دود آلوده پاک شده است».
حضرت آیة الله العظمى مکارم شیرازى(مدّ ظلّه) سپس به فشرده اى از مدارک و مبانى این حکم شرعى اشاره کرده، و در ضمن بخش قابل توجّهى از نظرات کارشناسان اهل خبره را پیرامون خطرات سیگار و سایر دخانیات نقل کرده بودند، که در مباحث آینده بطور مشروح و مستند خواهد آمد.
فتواى تحریم سیگار رفته رفته جاى خود را در میان اقشار مختلف جامعه، و حتّى مسلمانان خارج از کشور باز مى کرد. این مطلب از سؤالات مکرّر مؤمنین، که از طرق مختلف به دفتر معظّم له مى رسید، روشن و آشکار بود. گسترش این فتوا، و پرسش هاى فراوان پیرامون آن، اقتضا مى کرد که مبانى و ادلّه آن به صورت فنّى تر، و با تفصیل و توضیح بیشتر بیان گردد. لذا حضرت آیة الله العظمى مکارم شیرازى (مدّ ظلّه) در روز چهارشنبه 14/10/1384 درس خارج فقه خویش را، که در جمع طلاّب و فضلاى فراوانى مطرح مى شد، به این موضوع اختصاص دادند. مباحث مذکور پس از تنقیح، و ذکر اسناد و مدارک آن، به انضمام دو فصل دیگر، تقدیم شما خوانندگان عزیز مى شود. امید آن که با مطالعه دقیق این مباحث، و رساندن آن به دیگران، شما هم در مبارزه با این عادتِ ناپسندِ غیر قابلِ توجیه سهیم بوده، و در آینده شاهد جامعه اى پاک و عارى از هرگونه دخانیات باشیم. إن شاءالله.
حوزه علمیّه مقدّسه قم
ابوالقاسم علیان نژادى
20/10/1384
1. جام جم، 25 شهریور 1382 .
2. توضیح المسائل معظّم له، چاپ هاى قبلى، مسأله 2262 .