در ميان علما و دانشمندان، معروف است كه صلوات اگر از سوى خداوند باشد به معناى رحمت است و اگر از سوى فرشتگان و انسانها باشد به معناى طلب رحمت است يا به تعبيرى كه در روايت امام كاظم(عليه السلام) آمده است در پاسخ اين سؤال كه معناى صلوات خدا و ملائكه و مؤمنان آيه شريفه 56 سوره احزاب: «إِنَّ اللَّهَ وَ مَلائِكَتَهُ يُصَلُّونَ عَلَي النَّبِيِ يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا صَلُّوا عَلَيهِ وَ سَلِّمُوا تَسْلِيماً» چيست؟ فرمود: «صَلَاةُ اللّهِ رَحْمَةٌ مِنَ اللَّهِ وَ صَلَاةُ الْمَلاَئِكَةِ تَزْكِيَةٌ مِنْهُمْ لَهُ وَ صَلاَةُ الْمُؤْمِنِينَ دُعَاءٌ مِنْهُمْ لَهُ»(1)؛ (صلوات خداوند رحمتى از ناحيه او است و صلوات ملائكه، تقديس و پاك شمردن آنها است نسبت به پيامبر(صلى الله عليه وآله) و صلوات مؤمنين، دعا و تقاضاى رحمت است از آنها براى پيامبر(صلى الله عليه وآله)).
بعضى معتقدند تمام اين معانى به يك اصل باز مى گردد و آن ثناى جميل است خواه به صورت فرستادن رحمت بوده باشد يا تقديس و پاك شمردن و يا تقاضاى رحمت كه هر كس به مقتضاى حال خودش آن را انجام مى دهد.(2)
و از آنجا كه ريشه اصلى اين لغت، «صَلْى» (بر وزن سعى) به معناى در آتش افكندن يا سوختن و برشته شدن در آتش است، بعضى معتقدند كه صلوات به معناى دور كردن آتش عذاب الهى است كه نتيجه آن رحمت يا تقاضاى رحمت است. به هر حال، تمام اينها نشان مى دهد كه با هر صلوات و سلامى كه به پيامبر(صلى الله عليه وآله) فرستاده مى شود، رحمت تازه اى بر روان پاك او نازل مى گردد و بعيد نيست كه اين رحمت از ناحيه آن منبع عظيم الهى، به سوى امّتش نيز سرازير شود. از همين رو صلوات و درود بر پيامبر(صلى الله عليه وآله) مايه رحمت، پاكى و آمرزش براى خود انسان است.(3)