مَا کُلُّ مَفْتُون یُعَاتَبُ.
 
امام(علیه السلام) فرمود:
هر شخص گرفتارى را نمى توان سرزنش کرد (چه بسا بى تقصیر باشد).(1)

(1). سند گفتار حکیمانه:
ابن ابى الحدید در شرح نهج البلاغه خود مى گوید: امام این سخن را به «سعد بن ابى وقاص»، «محمد بن مسلمه»، «اسامة بن زید» و «عبدالله بن عمر» فرمود در آن زمان که آنها از همراهى امام براى جنگ با شورشیان جمل امتناع کردند. (و این نشان مى دهد که ابن ابى الحدید آن را از جاى دیگرى گرفته است). اضافه بر این مرحوم شیخ مفید در کتاب خود به نام الجَمل از کتاب جمل ابى مخنف (متوفاى 175) داستان مفصلى نقل مى کند که چون على(علیه السلام) مى خواست به سوى بصره براى خاموش کردن آتش فتنه طلحه و زبیر حرکت کند باخبر شد که سه نفر فوق با این که با امام بیعت کرده بودند حاضر به همراهى امام در این مسیر نشدند. (ولى در بعضى از روایات آمده است که هیچ یک از این سه نفر با امام بیعت نکردند) امام(علیه السلام) فرمود: من شما را مجبور نمى کنم که با من بیایید ولى مگر با من بیعت نکرده اید؟ گفتند: بیعت کرده ایم. فرمود: پس چرا همراه من نمى آیید؟ هر کدام از آنها عذرى براى خود بیان کردند (عذرهایى ناموجه) امام در اینجا فرمود: «لَیْسَ کُلُّ مَفْتُون یُعاتَبُ; هر شخص گرفتارى را نباید سرزنش کرد». سپس فرمود: برگردید خداوند مرا از شما بى نیاز خواهد ساخت. جمع دیگرى نیز این جمله حکمت آمیز را در کتاب هاى خود از امام(علیه السلام) نقل کرده اند. (مصادر نهج البلاغه، ج 4، ص 16 با تلخیص).