در قرآن مجید، حقایق فراوانی درباره چگونگی خلفت آدمی بیان شده است. برای مثال در آیه 6 و 7 سوره طارق این گونه به نظر می آید که گفته شده است: «خُلِقَ مِنْ ماءٍ دافِقٍ * يَخْرُجُ مِنْ بَيْنِ الصُّلْبِ وَ التَّرائِبِ»؛ (انسان از آبی جهنده خلق شده که از صلب مردان و سينه زنان خارج مي شود). این در حالی است که امروزه در علوم پزشکی ثابت شده است که جايگاه نطفه مرد و تخمک زن جايي ديگر است نه آن عضوی که در قرآن و سوره طارق مورد اشاره قرار گرفته است. آیا چنین گزاره هایی که قرآن درباره خلقت جنین و انسان بیان کرده از لحاظ علمی موجه است؟

معنای لغوی «صلب» و «ترائب»

برای پاسخ دادن به این سؤال پیش از هر چیز باید نگاهی به معنای لغوی دو واژه «صلب» و «ترائب» انداخت. در کتب لغت برای واژه «صلب» معانی ای همچون تیره پشت، ستون فقرات و کمر(1) ذکر شده است. همچنین برای واژه «ترائب» که جمع «تریبه» است معانی ای هم چون سینه، قفسه سینه، دنده های سینه و استخوان هاى بالاى سینه(2) ذکر شده است. علاوه بر آن برای «ترائب» معانی دیگری نیز ذکر شده است از جمله اینکه به معناى قسمت پیش روى انسان است یا اینکه ترائب به معناى دست ها، پاها و چشم ها است یا اینکه مجموعه استخوان هاى سینه و یا چهار دنده از طرف راست و چهار دنده از طرف چپ است.(3)

به هر حال و جدای از بحث لغوی در اينكه منظور از «صلب» و «ترائب» در اين آيه شريفه چيست در ميان مفسران گفت وگوى بسيار است و تفسيرهاى فراوانى براى آن گفته شده است. در اینجا ما خلاصه ای از این تفسیرها را ذکر می کنیم.

بیانات مختلف در تفسیر «صلب» و «ترائب»

تفاسیر مختلف در گفته شده « صلب» اشاره به خود مردان و «ترائب» اشاره به زنان است. چرا كه مردان مظهر صلابت و زنان مظهر لطافت و زينت اند. بنابراين آيه اشاره به تركيب نطفه انسان از نطفه مرد و زن مى كند که در اصطلاح امروز «اسپر» و «اوول» ناميده مى شود.

همچنین در تفسیر دیگری گفته شده «صلب» اشاره به پشت مرد و «ترائب» اشاره به سينه و قسمت هاى جلوی بدن او است. بنابراين منظور آیه نطفه مرد است كه از قسمت هاى درون شكم كه در ميان پشت و قسمت جلو قرار دارد خارج می شود.

همچنین در تفسیر دیگری گفته شده منظور از این آیه خروج جنين از رحم زن است كه ميان پشت و قسمت هاى جلوی بدن او قرار گرفته است.

تفسیر دیگری که درباره این آیه گفته شده این است که بگوییم منى در حقيقت از تمام اجزاى بدن انسان گرفته مى شود و لذا به هنگام خروج توأم با هيجان كلى بدن و بعد از آن همراه با سستى تمام بدن است. بنابراين «صلب» و «ترائب» اشاره به تمام پشت و تمام پيش روى انسان مى باشد.

در تفسیر دیگری نیز گفته شده عمده ترين عامل پيدايش منى «نخاع شوكى» است كه در پشت مرد و سپس قلب و كبد است كه يكى زير استخوان هاى سينه و ديگرى در ميان اين دو قرار دارد و همين سبب شده كه تعبير بين «صلب» و «ترائب» براى آن انتخاب گردد.(4)

تفسیری مبتنی بر اکتشافات نوین علمی

تفسیر دیگری نیز در معنای این آیات بیان شده که در آن کوشیده شده این آیه را مربوط به اکتشافات نوین علمی بنماید: نطفه از بيضه مرد و تخمدان زن گرفته مى شود و مطالعات دانشمندان جنين شناسى نشان مى دهد كه اين دو در ابتداى امر كه در جنين ظاهر مى شوند در مجاورت كليه ها قرار دارد و تقريبا مقابل وسط ستون فقرات در ميان صلب (پشت) و ترائب (پایين ترين دنده هاى انسان) قرار گرفته. سپس با گذشت زمان و نمو اين دو عضو تدريجا از آن محل پائين مى آيند و هر كدام در موضع فعلى خود جاى مى گيرد و از آنجا كه پيدايش انسان از تركيب نطفه زن و مرد است و محل اصلى اين دو در آغاز در ميان «صلب» و «ترائب» قرار دارد قرآن چنين تعبيرى را انتخاب كرده. تعبيرى كه در آن روز براى هيچ كس شناخته شده نبود و علم جنين شناسى جديد پرده از روى آن برداشته است.(5)

به تعبير روشن تر بيضه مرد و تخمدان زن در آغاز پيدايش يعنى در آن هنگام كه مرد و زن خود در عالم جنين بودند در پشت آنها قرار داشت تقريبا محاذى وسط ستون فقرات بود به طورى كه مى توان گفت دستگاه نطفه ساز مرد و دستگاه نطفه ساز زن هر دو بين صلب و ترائب بودند ولى تدريجا كه خلقت مرد و زن در شكم مادر كامل مى شود از آنجا جدا شده و تدريجا به پایين مى آيند به طورى كه هنگام تولد بيضه مرد به خارج از شكم و در كنار آلت تناسلى قرار مى گيرد و تخمدان زن در مجاورت رحم.

نقد:  این تفسیر اگرچه می کوشد آیات قرآن را به یافته های علمی نوین نزدیک کند اما اشكال مهمش اين است كه قرآن مى گويد آن آب جهنده از ميان صلب و ترائب خارج مى شود يعنى به هنگام خروج آب از ميان اين دو مى گذرد در حالى كه طبق اين تفسير در حال خروج آب نطفه چنين نيست بلكه دستگاه نطفه ساز در آن موقعى كه خود در شكم مادر بود ميان صلب و ترائب قرار داشت. از اين گذشته تفسير «ترائب» به آخرين دنده پائين خود خالى از بحث و گفتگو نيست.(6)

تفسیر صحیح «صلب» و «ترائب»

این ها مهم ترین تفاسیری است که در تتبع نظرات مفسرین درباره این آیه به دست می آید ولى برای فهم معنای واقعی این آیه قبل از هر چيز بايد به اين نكته مهم براى حل مشكل توجه داشت كه در آيات فوق تنها سخن از نطفه مرد در ميان است. زيرا تعبير به «ماءٍ دافِقٍ»؛ (آب جهنده) در آیه 6 درباره نطفه مرد صادق است، نه زن و همین نطفه پدید آمده از مرد است كه ضمير «يخرج» در آیه 7 به آن باز مى گردد و مى گويد: «اين آب جهنده از ميان صلب و ترائب بيرون مى آيد». روى اين حساب شركت دادن زن در اين بحث قرآنى مناسب به نظر نمى رسد، بلكه مناسب ترين تعبير همان است كه گفته شود قرآن به يكى از دو جزء اصلى نطفه كه همان نطفه مرد است و براى همه محسوس می باشد اشاره كرده و بنابراین منظور از «صلب» و «ترائب» قسمت پشت و پيش روى انسان است چرا كه آب نطفه مرد از ميان اين دو خارج می شود.(7)