خداى متعال در آیه 179 سوره «اعراف» سه ویژگى از اوصاف دوزخیان را بیان مى کند، مى فرماید: (آنها قلب هائى دارند که با آن درک و اندیشه نمى کنند)؛ «لَهُمْ قُلُوبٌ لایَفْقَهُونَ بِه».
قلب در اصطلاح قرآن به معنى روح و فکر و نیروى عقل است، یعنى با این که استعداد تفکر دارند و همچون بهائم و چهارپایان فاقد شعور نیستند، در عین حال از این وسیله سعادت بهره نمى گیرند و فکر نمى کنند، در عوامل و نتائج حوادث اندیشه نمى نمایند و این وسیله بزرگ رهائى از چنگال هر گونه بدبختى را بلا استفاده در گوشه اى از وجودشان رها مى سازند.
دیگر این که: (چشم هاى روشن و حقیقت بین دارند اما با آنها چهره حقایق را نمى نگرند و همچون نابینایان از کنار آنها مى گذرند)؛ «وَ لَهُمْ أَعْیُنٌ لایُبْصِرُونَ بِه».
سوم این که: (با داشتن گوش سالم، سخنان حق را نمى شنوند) و همچون کران خود را از شنیدن حرف حق محروم مى سازند «وَ لَهُمْ آذانٌ لایَسْمَعُونَ بِه».
(اینها در حقیقت همچون چهار پایانند)؛ «أُولئِکَ کَالأَنْعامِ».
چرا که امتیاز آدمى از چهار پایان در فکر بیدار و چشم بینا و گوش شنوا است که متأسفانه آنها همه را از دست داده اند.
(بلکه آنها از چهار پایان گمراه تر و پست تر مى باشند)؛ «بَلْ هُمْ أَضَلُّ».
چرا که چهارپایان داراى این استعدادها و امکانات نیستند، ولى آنها با داشتن عقل سالم و چشم بینا و گوش شنوا امکان همه گونه ترقى و تکامل را دارند، اما بر اثر هواپرستى و گرایش به پستى ها این استعدادها را بلا استفاده مى گذارند، و بدبختى بزرگ آنان از همین جا آغاز مى گردد.
(آنها افراد غافل و بى خبرى هستند)؛ «أُولئِکَ هُمُ الْغافِلُونَ».
و به همین جهت در بیراهه هاى زندگى سرگردانند.
چشمه آب حیات کنار دستشان است، ولى از تشنگى فریاد مى کشند.
درهاى سعادت در برابر رویشان باز است، اما حتى به آن نگاه نمى کنند.
از آنچه در بالا گفته شد روشن مى شود: آنها با دست خود وسائل بدبختى خویش را فراهم مى سازند و نعمت هاى گران بهاى «عقل»، «چشم» و «گوش» را به هدر مى دهند، نه این که خداوند اجباراً آنها را در صف دوزخیان قرار داده باشد.(1)