*... عن مسعدة بن الیسع الباهلى (شخص مجهول الحالى است و شاید بیش از دو حدیث در تمام کتب اربعة ندارد) عن أبى عبداللّه(علیه السلام) قال: لابأس أن ینظر الرجل الى محاسن المرأة قبل أن یتزوّجها فانّما هو مستام (خریدار) فان یُقْضَ امرٌ یکن (اى یکون فیه الخیر و البرکة أو یکون فیه الدوام و البقاء...)
علما در توجیه این عبارت نوعاً دچار مشکل شده اند ولى روشن است که در اینجا قسمتى از عبارت محذوف است.
*... عن بعض اصحابنا، عن ابان بن عثمان، عن الحسن بن السَّرى (شخص مشهورى نیست و روایات زیادى ندارد بر فرض هم که این شخص توثیق شود در بین روات عن بعض اصحابنا دارد و مرسله است) عن أبى عبداللّه(علیه السلام) أنّه سئله عن الرجل ینظر الى المرأة قبل أن یتزوّجها؟ قال: نعم فَلِمَ یُعطى ماله؟
نتیجه احادیث طایفه اوّل: این احادیث شش گانه تعبیر به خریدار و مشترى کرده بود ولى باید توجّه کرد که تعبیر به
خریدار معنایش این نیست که زنان خرید و فروش مى شوند چون نمى توان آنها را از خودشان خرید و اگر خرید و فروش باشد چرا بعد از طلاق مهریّه مى گیرند در حالى که معامله فسخ شده است. اینها دلیل است که کلمه خریدار و فروشنده کنایه و مجاز است و معنى آن، این است که به خاطر کمالات معنوى و انسانى بهاى مهمّى مى پردازند و با این که بعضى از احادیث سند خوبى نداشت چون متضافر هستند قابل استناد است لذا حقّ نگاه کردن دارند
طایفه دوّم: روایاتى که فقط جواز را مى گوید و دلیل آن را بیان نمى کند:
*... عن هشام بن سالم و حمّاد بن عثمان و حفص بن البخترى کلّهم عن أبى عبداللّه(علیه السلام) (در واقع سه روایت است) قال لابأس بأن ینظر إلى وجهها و معاصمها (بالاتر از کف دست و جاى دستبند و النگو) اذا اراد اَن یتزوجها.
*... عن عبداللّه بن الفضل عن أبیه عن رجل (مرسله) عن أبى عبداللّه(علیه السلام) قال: قلت: أینظر الرجل الى المرأة یریدُ تزویجها، فینظر الى شعرها و محاسنها؟ قال: لابأس بذلک اذا لم یکن متلذّذاً.
تنها حدیثى که این شرط (عدم تلذّذ) در آن ذکر شده است این حدیث است.
*... عن یونس بن یعقوب قال: سألت أباعبداللّه(علیه السلام) عن الرجل یرید أن یتزوّج المرأة و احبّ أن ینظر الیها قال: تحتجز (مى نشیند و خودش را جمع و جور مى کند) ثم لتقعه و لیدخُل فلینظر، قال: قلت: تقوم حتّى ینظر إلیها؟ قال: نعم، قلت فتمشى بین یدیه؟ قال ما أُحِبّ أن تفعل.
حدیث دیگرى هم داریم که امتیازى دارد که احادیث دیگر ندارد. احادیث دیگر همه جواز داشت ولى از این حدیث استفاده استحباب مى شود. متأسفانه این روایت هم سند ندارد و مرسله است:
و من ذلک قوله(صلى الله علیه وآله) للمغیرة بن شُعبة و قد خطب امرأة (خواستگارى کرد) لیتزوّجها: لو نظرَت الیها فانّه احرى أن یُؤدَم (از ماده ایدام به معنى توافق بین خصمین) بینکما.
از این روایت استفاده مى شود که توافق بین زوجین مستحب است و مقدمه مستحب (نگاه کردن) هم مستحب است.
