مسألة 25: یجوز للرجل أن ینظر الى الصّبیة ما لم تبلغ اذا لم یکن فیه تلذّذ و شهوة، نعم الأحوط الأولى الإقتصار على مواضع لم تجرّ العادة على سترها بالالبسة المتعارفة مثل الوجه و الکفّین و شعر الرأس و الذراعین و القدمین لامثل الفخذین و الالیین و الظهر و الصدر و الثدیین و لاینبغی ترک الاحتیاط فیها و الاحوط عدم تقبیلها و عدم وضعها فى حجره اذا بلغت ستّ سنین.
مسألة 26: یجوز للمرأة النظر الى الصبى الممیّز ما لم یبلغ و لایجب علیها التستّر عنه ما لم یبلغ مبلغاً یترتّب على النظر منه أو الیه ثوران الشهوة على الأقوى فى الترتّب الفعلى و على الأحوط فى غیره.
عنوان سه مسأله: این سه مسئله در واقع صور مختلف یک مسئله هستند که ما هر سه را با هم مطرح مى کنیم:
مسئله 24: نگاه کردن بچّه غیر ممیز به جنس مخالف و بالعکس اشکالى ندارد.
مسئله 25: نگاه کردن مردان به دختران ممیّز مادامى که بالغ نشده اند جایز است اگر تلذّذ و ریبه اى در کار نباشد....
مسئله 26: نگاه کردن زنان به پسربچّه هاى ممیّز مادامى که همراه تلذّذ و ریبه نباشد اشکالى ندارد و نگاه کردن پسربچّه ممیّز به زنان اگر موجب ثوران (تحریک) شهوت شود ممنوع و اگر نه جایز است.
اقوال:
صاحب ریاض مى فرماید:
و یستثنى من الحکم مطلقاً (اى حکم النظر) اجماعاً محلّ الضرورة، و القواعد من النسوة و الصغیر غیر الممیّز، و الصغیرة، فیجوز النظر منهنّ مطلقاً و الیهنّ... و فى جواز نظر الممیّز الى المرأة إن لم یکن محلّ ثَوَران (تحریک و هیجان) تشوّق و شهوة قولان: أحوطهما المنع فیمنعه الولىّ عنه (مسئله را سه قسمت کرده است).
مرحوم کاشف اللثام مى فرماید:
و للصّبى الّذى لم یظهر على عورات النساء النظر الى الاجنبیّة بمعنى أنّه لیس علیها التسترّ عنه امّا الّذى لم یبلغ مبلغاً یحکى ما یرى (چیزهایى را که مى بیند نمى تواند بیان کند) فکذلک قطعاً، للقطع بدخوله فى الآیة (الذین لم یظهروا على عورات النساء) و امّا الّذى یحکیه و لیس له ثَوَرانُ شهوة، فاستقرب فى التذکرة أنّه کذلک... و امّا من به ثوران شهوة فقطع بانّه کالبالغ و هو قوىٌ... .
شهید ثانى در مسالک و صاحب ریاض مثل مرحوم امام سه صورت را ذکر کرده اند ولى کشف اللثام چهار صورت درست مى کند (غیر ممیّز، آنچه که مى بیند نمى تواند حکایت کند، ممیز بدون هیجان و ممیز با هیجان).
از کتاب مغنى ابن قدامه و المجموع نووى که دو کتاب فقه استدلالى و معروف اهل سنّت است استفاده مى شود که آنها هم کم و بیش در این مسئله مانند ما هستند یعنى در غیر ممیّز نظر را جایز مى دانند و در مورد ممیّز دو قول دارند، بعضى قائل به جواز و بعضى قائل به عدم جواز مى باشند و تفاوتى که با ما دارند در این است که ما در این مسئله سه صورت تصور مى کنیم (غیر ممیز، ممیز بدون ثوران شهوت و ممیّز با ثوران شهوت) ولى آنها تا آنجاکه ما دیده ایم دو صورت ذکر کرده اند (غیر ممیّز و ممیّز).
اقسام صبى:
مسئله را بر اساس نظر امام(ره) تقسیم بندى مى کنیم:
1- صبىّ غیر ممیّز:
مسئله خالى از پیچیدگى نیست. ابتدا سراغ غیر ممیّز مى رویم و استثناءً اوّل از موضوع بحث مى کنیم.
غیر ممیّز را چندگونه معنى کرده اند:
1- بچّه اى که خوب و بد و حسن و قبح را نمى فهمد، مثلا نمى فهمد که نباید لب چاه برود.
2- بچّه اى که مسائل جنسى، رابطه جنسى، شهوت و رابطه زوج و زوجه را نمى فهمد.
3- بچّه اى که هیچ چیز را نمى فهمد حتّى پدر و مادر را هم نمى شناسد.
مراد کدام معنى است؟
تصوّر ما این است که غیر ممّیز هر جا معنى خودش را دارد اگر در حلال و حرام بحث شود مراد غیر ممیزى است که حلال و حرام را نمى فهمد، اگر از پاکى و نجسى بحث شود مراد بچّه اى است که فرق بین پاکى و نجسى را نمى داند و اگر در ظلم و عدالت بحث شود مراد بچّه اى است که معنى ظلم را نمى داند. هر حکمى تمییز موضوع لازم دارد و هرکس تمییز موضوع نمى دهد مشمول آن حکم نیست، در ما نحن فیه هم غیر ممیّز همین است.
ادلّه:
1- آیه «أو الطفل الذین لم یظهروا على عورات النساء».
«طفل» در آیه معنى جنسى و جمعى دارد (اى الاطفال) این قسمت از آیه در واقع استثناء از زینت باطنه است (و لایبدین زینتهنّ الاّ...).
«لم یظهروا» به چه معناست؟
مرحوم طبرسى در مجمع البیان دو معنى را بیان مى کند و ما در تفسیر نمونه این دو معنى را ذکر کرده ایم:
1- به معنى «لم یطلّعوا و لم یعلموا».
2- به معنى «لم یقدروا» یعنى قدرت بر مسائل جنسى ندارد.
«لم یظهروا» در قرآن به هر دو معنى به کار رفته است، در سوره کهف «انّهم ان یظهروا علیکم یرجموکم» در اینجا «لم یظهروا» به معنى «لم یطلّعوا» است و در سوره توبه مى فرماید: مشرکین عهد و پیمانشان اعتبارى ندارد و از آنها نترسید و اگر مشرکین بر شما غالب شدند پیمان را رعایت نمى کنند «کیف و ان یظهروا علیکم لایرقبوا فیکم الاّ و لا ذمّة» «ان یظهروا» در اینجا به معنى «یقدرو» است.
حال در آیه 31 سوره نور منظور از «لم یظهروا» چیست؟
ظاهر آیه این است که به معنى «لم یطلّعوا» است یعنى اینها مسائل جنسى را نمى فهمند بنابراین غیر ممیّز یعنى بچّه هائى که از مسائل جنسى سردر نمى آورند.
پس یکى از دلائل جواز نظر در صورت اوّل از صور ثلاثه، آیه شریفه است که مى گوید: زینت باطنه را براى بچه اى که مسائل جنسى را تمییز نمى دهد مى توان ظاهر کرد. این آیه
خوب است ولى مشکل دارد و آن این است که اخصّ از مطلوب است (یعنى اخص از نگاه است) و تمام مقصود را نمى رساند یعنى فقط در موردى است که زن بر بچّه غیر ممیّز ظاهر مى شود و در مورد نگاه مرد به دختربچّه غیر ممیّز و نگاه زن به آن بچّه بحث نشده است، پس این دلیل اخصّ از مدّعاست.
2- انصراف آیه «قل للمؤمنین یغضوا...» و آیات حجاب:
این دلیل شاملتر و قویتر از دلیل قبلى است.
جمع بندى:
تا اینجا مسئله اولى را تمام کردیم یعنى نگاه غیر ممیّز به زن و نگاه زن به او و نگاه کردن مرد به دختر غیر ممیّز و نگاه کردن دختر غیر ممیّز به مرد اشکالى ندارد (جز در صورتى که ریبه باشد) و دلیل ما هم آیه اى از سوره نور و انصراف اطلاقات ادلّه از غیر ممیّز بود.
