1- مراد از «قواعد من النساء» چه کسى است؟
گاهى گفته شده منظور کسانى هستند که «یَئْسِنَ من الحیض» و گاهى گفته شده که منظور آنهایى هستند که دیگر امیدى براى نکاحشان نیست «لایرغب فیهنّ أحدٌ» با اینکه آیه خودش توضیح داده نباید در آیه اختلاف کرد، چون خود آیه مى فرماید «اللاّتى لایرجون نکاحاً» و منظور از اینکه امید به نکاح ندارند به جهت غلبه است و همیشه بستگى به سنّ و سال ندارد.
2- مراد از «ثیاب» چیست که هم در روایات و هم در کلام مفسّرین و فقها آمده است؟
از بعضى کلمات استفاده مى شود که مراد «خِمار» (روسرى) و «جلباب» (چادر) است. از قرائن استفاده مى شود که زنان یک روسرى به نام خمار و یک چادرى به نام جلباب داشتند که خمار موها و مقدارى از سینه را مى پوشانده ولى ذراعین را نمى پوشانده و جلباب براى پوشاندن آنها بوده است. حال آیا این زنانِ قواعد جلباب را بر دارند یا خمار و یا هر دو را در اینجا بحث است و روایات هم مختلف است.
«ثیاب» و «قواعد» به اى معناً کان، این آیه مفهوم دارد، چون مى فرماید: کم کردن حجاب براى قواعد از نسائى که لایرجون نکاحاً اشکالى ندارد و معنى اش این است که زنان غیر قواعد باید حجاب داشته باشند، چرا که اگر حجاب واجب نبود استثنا معنى نداشت، چون آیه حکم استثنا را دارد.
ان قلت: آیه از قبیل مفهوم وصف است و مفهوم وصف حجّت نمى باشد.
قلنا: در آیه، وصف مفهوم دارد چون در مقام احتراز است و علاوه بر این آیه در مقام استثنا است.
و) آیه «یا أیّها النّبى قل لازواجک و بناتک و نساء المؤمنین یُدنین علیهنّ من جلابیبهنّ ذلک أدنى أن یعرَفْنَ فلا یُؤذَین و کان اللّه غفوراً رحیماً».
در این آیه مخاطب پیامبر است که مأمور است به چند گروه امر کند که جلباب را بخودشان بپیچند زیرا این سبب مى شود که شناخته شوند و آنها را اذیت نکنند.
شأن نزول آیه:
در آن زمان زنان کنیز معمولا حجاب درستى نداشتند و سرشان هم ظاهراً برهنه بوده حتّى بعداً هم که حکم حجاب آمد زنان کنیز مشمول حکم حجاب نبودند، ولى زنان دیگر مجبور به حجاب بودند، چون فسّاق و فجّار گاهى با کنیزها شوخى مى کردند و گاهى هم جسور شده و نسبت به غیر کنیزها هم جسارت مى کردند و اگر به آنها گفته مى شد: چرا متعرّض زنان مى شوید؟ در پاسخ مى گفتند: اینها کنیز هستند و کارشان خیلى حساب و کتاب ندارد. پس این آیه نازل شد که زنان ترتیبى دهند تا شناخته شوند که کنیز نیستند تا فساق و فجّار جرأت نداشته باشند به آنها جسارت کنند، قرآن به همین اکتفا نکرده و در آیات بعد منافقین و فجار و فسّاق را به شدیدترین لحن تهدید کرد: «لئن لم ینته المنافقون و الّذین فى قلوبهم مرض و المرجفون فى المدینة لنغرّینک بهم ثم لایجاورونک فیها الاّ قلیلاً ملعونین اینما ثقفوا أخذوا و قُتلوا تقتیلا» وقتى این آیه نازل شد همه فهمیدند که مسئله جدّى است و مجازات سختى براى آنها تعیین شده است.
در آیه «یُدنین» فعل مضارع به معنى امر است پس در واقع امر به امر است و امر به امر هم امر است مخصوصاً در جایى که امر به پیغمبر(ص) هم باشد حال «یدنین علیهنّ جلابیبهنّ» به هر معنائى که باشد منظور وجوب حجاب است و این آیه نشان مى دهد که حجاب در اسلام واجب بوده است.
ان قلت: تعلیل ذیل آیه «ذلک ادنى أن یعرفن فلا یؤذین» نشان مى دهد که امر در آیه از قبیل اوامر ارشادى (مثل قول طبیب) است نه مولوى در این صورت استدلال به آیه مشکل است.
قلنا: لایبعد که آنچه که در ذیل آمده است جنبه حکمت داشته باشد نه تعلیل، یعنى حکمتِ حجاب عدم تعرّض به زنان مسلمان است، و ظاهراً هم مفسّران از آن امر مولوى استفاده کرده اند.
ز) آیه «... و إذا سئلتموهنّ متاعاً فسئلوهنّ من وراء حجاب ذلکم اطهر لقلوبکم و لقلوبهنّ».
وقتى مى خواهید از زنان پیامبر متاعى را بگیرید از پشت حجاب بعد با فاصله چند آیه استثنا مى کند:
«لاجناح علیهنّ فى آبائِهنّ و لا ابنائِهنّ و لا اخوانِهنّ ولا ابناء اخوانهنّ ولا ابناء اخواتهنّ و لانسائهنّ و لا ما ملکت ایمانُهنّ» در اینجا عموها و دایى ها ذکر نشده اند با اینکه جزء محارم هستند، ولى به قرینه مقابله معلوم مى شود که قرآن نمى خواسته کلمات اضافى را بگوید وقتى حکم عمه و پسر برادر و خاله و پسر خواهر گفته شده حکم عموها و دایى ها هم معلوم مى شود چون نسبتها مساوى است و در آیه براى پرهیز از الفاظ اضافه به آن اشاره نشده است.
نحوه استدلال: کلمه حجاب در اینجا به چه معنى است آیا حجاب به معنى پرده خانه است یا به معنى حجاب زن؟
کلمه متاع قرینه خوبى است که حجاب به معنى پرده بیوت (ستر البیوت) است و لذا به افرادى که دم در مى ایستادند «حاجب» مى گفتند. اگر این معنى باشد در این صورت معنى آیه این است که بر زنان پیامبر واجب بوده که از پشت پرده با اجانب تماس داشته باشند. آیا کسى به این آیه در مورد غیر زنان پیامبر فتوى داده است؟
این خلاف سیره مستمرّه مسلمانان است، زیرا زنان مسلمان غالباً بازار مى رفتند و با نامحرم به خاطر خرید صحبت مى کردند و هیچ فقیهى هم نگفته است و ما مجبور هستیم یکى از دو کار را بکنیم:
یا بگوییم این مطلب از مختصّات نساء النّبى است و یا اینکه حمل بر کراهت کنیم و قرینه آن هم «ذلک أطهر...» است پس مى گوییم که مستحب است از وراء حجاب باشد.
نتیجه: این آیه از نظر استدلال مشکل دارد و امّا بقیّه آیات براى استدلال خوب است.
