مسألة4: عقد النکاح قد یقع بین الزوج و الزوجة و بمباشرتهما، فبعد التقاول و التواطؤ و تعیین المهر، تقول الزوجة مخاطبة للزوج: «أنکحتک نفسى، أو أنکحت نفسى منک - أو لک - على المهر المعلوم»، فیقول الزوج بغیر فصل معتدّ به: «قبلت النکاح لنفسى على المهر المعلوم»، أو «... هکذا»، أو تقول: «زوّجتک نفسى - أو زوّجت نفسى منک، أو لک - على المهر المعلوم» فیقول: «قبلت التزویج لنفسى على المهر المعلوم»، أو «.. هکذا». و قد یقع بین وکیلیهما، فبعد التقاول و تعیین الموکّلین و المهر، یقول وکیل الزوجة مخاطباً لوکیل الزوج: «أنکحت موکّلک فلاناً موکّلتى فلانة - او من موکّلک فلان - على المهر المعلوم»، فیقول وکیل الزوج: «قبلت النکاح لموکّلى على المهر المعلوم»، أو «هکذا» أو یقول وکیلها: «زوّجت موکّلتى موکّلک - أو من موکّلک أو لموکّلک فلان - على المهر المعلوم» فیقول وکیله: «قبلت التزویج لموکّلى على المهر المعلوم»، أو «... هکذا». و قد یقع بین ولیّیهما کالأب و الجدّ، فبعد التقاول و تعیین المولّى علیهما و المهر یقول ولىّ الزوجة: «أنکحت ابنى أو ابنة ابنى فلانة - مثلا - ابنک أو ابن ابنک فلاناً، أو من ابنک أو ابن ابنک، أو لابنک أو لابن ابنک على المهر المعلوم»، أو یقول: «زوّجت بنتى ابنک - مثلا - أو من ابنک أو لابنک»،
فیقول ولى الزوج: «قبلت النکاح أو التزویج لابنى أو لابن ابنى على المهر المعلوم». و قد یکون بالاختلاف; بأن یقع بین الزوجة و وکیل الزوج و بالعکس، أو بینها و بین ولىّ الزوج و بالعکس، أو بین وکیل الزوجة و ولىّ الزوج و بالعکس، و یعرف کیفیّة ایقاع العقد فى هذه الصور مما فصلناه فى الصور المتقدمة. و الاولى تقدیم الزوج على الزوجة فى جمیع الموارد کما مرّ.
عنوان مسئله:
عصاره کلام در مسئله این است که انشاء حدّاقل شش حالت دارد:
1- مباشرت زوج و زوجه در انشاء عقد که همان اقسامى را که در مسئله سابق گفته شد، دارد: زوّجت نفسى لک...
2- بین الوکیلین باشد که متعارف در بین ما همین است و همان تقسیمات مسئله سابق (مسئله 3) مى آید.
3- بین الولیین باشد نمونه اش عقد حضرت آدم(علیه السلام) است چون خداوند ولىّ همه است.
4- یکى بالمباشرة و دیگرى بالوکالة باشد که در داستان «سهل ساعدى» آمده بود و سهل مباشر بود و یا در داستان آن زن که فرزند خود را انکار مى کرد، حضرت از ناحیه زن وکیل شد.
5- یک طرف مباشرت و طرف دیگر ولایت است.
6- مخلوطى از ولایت و وکالت باشد، مثلا طرف زوجه وکالت است و طرف زوج ولایت است و یا بالعکس.
هل یجب التصریح بعنوان الوکالة أو الولایة؟
آیا لازم است گفته شود عن قبل موکّلتى أو ولدى أو من قبل من أنا ولى علیه؟ خیر لازم نیست و آنچه که لازم است وکالت در متن واقع است نه در مقام انشاء لفظى، پس واقع ولایت و وکالت شرط صحّت است نه تلفّظ به ولایت و وکالت، به عبارت دیگر هر کس که وکیل شد هر چه به قصد موکّلش بخواند جانشین اوست و لازم نیست که تصریح به لفظ کنند، و شاهد آن روایات گذشته است مثلا در روایت «سهل ساعدى» پیامبر فرمود: «زوّجتکها» و نفرمود «زوّجتک موکّلتى» و یا على(علیه السلام)بعد از وکیل شدن فرمود: «زوّجتکها» و به وکالت تصریح نفرمود و مقاوله هاى ابتدایى در فهم وکالت، کفایت مى کند و معلوم مى شود که عقد وکالتاً است، پس تصریح به الفاظ وکالت لازم نیست ولى احتیاطاً به آن تلفظ مى شود.
ادلّه:
دلیل مسائلى که گفته شد (مباشرت، وکالت و ولایت) چیست؟
مباشرت نیاز به دلیل ندارد و امّا ادله صحّت وکالت و ولایت عبارتند از:
1ـ عمومات:
عموم ادلّه وکالت و ولایت، حاکم است و ما هیچ دلیل دیگرى در اینجا نداشته باشیم این عمومات کافى است.
2- سیره عملى مسلمین:
غالباً عقود به مباشرت نبوده است.
3- روایات:
روایاتى که قبلا بیان شد (داستان حضرت على، داستان پیامبر و سهل ساعدى، داستان حضرت آدم، داستان حضرت جواد(علیه السلام) و موارد عدیده اى که وکالتاً یا ولایتاً ادا شده است).
