مواعظ الحسين عليه السلام در آثار آيت الله العظمی مکارم شيرازی

به کوشش حجت الاسلام احمد حيدری

گره گشايی و اندوه زدايی از بندگان خدا

«امام حسين عليه السّلام در ضمن خطبه ای می فرمايند: «... و هر کس اندوه مؤمنی را بزدايد، خداوند اندوه دنيا و آخرت را از او بزدايد، و هر که نيکی کند، خداوند به او نيکی کند، و خداوند نيکوکاران را دوست می دارد؛ ... وَ مَنْ نَفَّسَ كُرْبَةَ مُؤْمِنٍ فَرَّجَ اللَّهُ عَنْهُ كُرَبَ الدُّنْيَا وَ الْآخِرَةِ وَ مَنْ أَحْسَنَ أَحْسَنَ اللَّهُ إِلَيْهِ "وَ اللَّهُ يُحِبُّ الْمُحْسِنِينَ"[1]».[2]       

اسلام به حلّ مشكلات مردم اهميّت زيادى داده و اعمال نيك را منحصر به خواندن نماز شب و تلاوت قرآن نمى ‏داند، بلكه گره ‏گشايى از كار خلق و سعى در برآوردن خواسته‏ هاى مؤمنين را از بزرگ ‏ترين حسنات مى ‏شمارد.[3]

پيامبر اكرم صلى الله عليه و آله مى‏ فرمايند: «إِنَّ اللَّهَ خَلَقَ عَبِيداً مِنْ خَلْقِهِ لِحَوَائِجِ النَّاسِ، يَرْغَبُونَ فِي الْمَعْرُوفِ وَ يَعُدُّونَ الْجُوْدَ مَجْداً وَ اللَّهُ يُحِبُّ مَكَارِمَ الْأَخْلَاقِ؛[4] خداوند بندگانى دارد كه به آنها گره‏ گشايى مشكل مردم را مأموريّت داده است، اينها داراى دو صفت هستند: يكى اينكه علاقه به كار نيك دارند و ديگر اينكه جود و بخشش را داراى ارزش انسانى مى ‏دانند و خداوند ارزشهاى اخلاقى را دوست دارد».

در زمان امام موسى كاظم عليه السلام يكى از شيعيان آن حضرت در «رى» اموال و بدهى ‏هاى فراوانى به يكى از رؤساى حكومت رى داشت كه توانايى پرداخت آن را نداشت. به فكرش رسيد كه به محضر امام برسد و از آن بزرگوار كمك بخواهد، به مدينه رفت و به حضور امام رسيد و گرفتارى خود را براى امام بازگو نمود، امام در حلّ مشكل او توصيه ‏اى به اين عبارت به حاكم رى نوشت:

«بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِيمِ‏ اعْلَمْ أَنَّ لِلَّهِ تَحْتَ عَرْشِهِ ظِلًّا لَا يَسْكُنُهُ إِلَّا مَنْ‏ أَسْدَى‏ إِلَى‏ أَخِيهِ‏ مَعْرُوفاً أَوْ نَفَّسَ عَنْهُ كُرْبَةً أَوْ أَدْخَلَ عَلَى قَلْبِهِ سُرُوراً وَ هَذَا أَخُوكَ وَ السَّلَام‏‏؛ آگاه باش، زير عرش الهى سايه ‏اى وجود دارد كه فقط سه طايفه در آن سكونت دارند، كسى كه در حق برادر ايمانى خود خير و نيكى انجام دهد، يا گرهى از مشكلات او بگشايد، يا سرور و شادى به قلب او وارد سازد؛ حامل نامه هم برادر توست، سلام و رحمت الهى بر شما باد».

آن شخص نامه را گرفت و پس از انجام فريضه حج، به وطن برگشت، شبانه به سراغ فرماندار رفت و جريان را به اطّلاع او رساند. فرماندار با خوشحالى دست در گردن او انداخت و بوسه بر سر و چشم او زد، با اشتياق نامه امام را گرفت و روى چشم خود گذاشت و به احترام آن بلند شد و تمام اموال خود را ميان خود و او تقسيم نمود و قيمت اموال غير منقول را نيز پرداخت و مرتب مى ‏گفت: برادرم آيا تو را خوشحال ساختم؟ و مرد گرفتار مى ‏گفت: بلى به خدا خيلى بيش از حد مسرورم ساختى، سپس پرونده حساب او را در آورد و روى حساب او قلم گرفت و او را با خوشحالى مرخص نمود.

مرد گرفتار عازم بيت الله الحرام گرديد تا او را دعا كند و امام را در جريان كار خود قرار دهد. وقتى امام عليه السلام از اوضاع آگاه شد بسيار خوشحال گرديد. آن مرد پرسيد: آيا اين واقعه شما را خوشحال نمود؟ فرمود: به خدا قسم من و اميرالمؤمنين و جدّم رسول اللَّه را شاد ساخت و خدا را نيز خشنود نمود.[5]

در اين حديث خوشحال كردن ائمّه و خداوند در سايه خدمت به بندگان خداست كه هركس بايد به اندازه نفوذ و توان خود حلال مشكلات مردم باشد.[6]

ياری و تسلّی بيچارگان، کفّاره گناهان بزرگ

امير مؤمنان عليه السلام می فرمايند: «مِنْ‏ كَفَّارَاتِ‏ الذُّنُوبِ‏ الْعِظَامِ‏، إِغَاثَةُ الْمَلْهُوفِ‏ وَ التَّنْفِيسُ‏ عَنِ‏ الْمَكْرُوبِ».[7] امام عليه السلام در اين سخن نورانى ‏اش اشاره به بعضى از كفارات گناهان بزرگ مى‏ كند؛ كفاره‏ اى كه مى‏ تواند آن گناه را جبران نمايد. مى ‏فرمايد: «از جمله كفاره ‏هاى گناهان بزرگ، به فرياد بيچاره و مظلوم رسيدن و تسلّى دادن به افراد غمگين است».

«ملهوف» معناى وسيعى دارد كه هر فرد مظلوم و بيچاره‏ اى را شامل مى ‏شود؛ خواه بيمار باشد يا گرفتار طلبكار و يا فقير نادار و يا زندانى بى ‏گناه. كسى كه به كمك اين‏گونه افراد بشتابد مى ‏تواند عفو الهى را در برابر گناهانى كه انجام داده به خود متوجه سازد.

«مَكروُب» به هر شخص غمگين گفته مى ‏شود؛ خواه غم او در مصيبت عزيزش باشد يا غم بيمارى يا فقر يا شكست در امر تجارت و يا هر غم ديگر.

«تَنفيس» همان زدودن غم است. در جايى كه ممكن است عامل غم برطرف شود زدودنش از اين طريق خواهد بود؛ مانند زدودن فقر از طريق كمك مالى و آنجا كه نمى ‏توان عامل آن را برطرف كرد مى ‏توان از طريق تسلى دادن، غم و اندوه را سبك نمود، مانند كسى كه عزيزش را از دست داده با تسليت گفتن و دلدارى دادن به وسيله دوستان، غم و اندوهش كاهش مى ‏يابد يا برطرف مى ‏شود. اينها همه مصداق تنفيس است.

در يك جمله كمك‏ هاى مردمى در اسلام به هر شكل و به هر صورت اهميت فوق العاده ‏اى دارد؛ هم موجب بركت در زندگى و هم سبب برطرف شدن بلاها و هم كفاره گناهان است.

در حديثى از امام صادق عليه السلام مى‏ خوانيم كه از رسول خدا صلى الله عليه و آله نقل مى‏ كند: «مَنْ‏ أَعَانَ‏ مُؤْمِناً نَفَّسَ‏ اللَّهُ‏ عَزَّ وَ جَلَّ عَنْهُ ثَلَاثاً وَ سَبْعِينَ كُرْبَةً وَاحِدَةً فِی الدُّنْيَا وَ ثِنْتَيْنِ وَ سَبْعِينَ كُرْبَةً عِنْدَ كُرَبِهِ الْعُظْمَى قَالَ حَيْثُ يَتَشَاغَلُ النَّاسُ بِأَنْفُسِهِم؛[8] كسى كه انسان باايمانى را يارى دهد خداوند متعال هفتاد و سه اندوه را از او زايل مى‏ كند؛ يكى در دنيا و هفتاد و دو اندوه به هنگام اندوه بزرگ (در قيامت) در آنجا كه همه مردم مشغول به خويشند».

كفّاره - چنان‏كه از نامش پيداست - چيزى است كه امر ديگرى را مى ‏پوشاند.[9]