این سوره، در «مکّه» نازل شده و داراى 52 آیه است

محتواى سوره قلم

گر چه بعضى از مفسران در «مکّى» بودن تمام سوره تردید کرده اند، یا معتقدند: قسمتى از آن در «مدینه»، و قسمتى در «مکّه» نازل شده، ولى لحن سوره و محتواى آیات، کاملاً هماهنگ با سوره هاى «مکّى» است; چرا که بیش از هر چیز، بر محور مسأله نبوت پیامبر اسلام(صلى الله علیه وآله)، مبارزه با دشمنانى که او را مجنون مى خواندند، و دعوت به صبر و استقامت، و انذار و تهدید مخالفان به عذاب الهى، دور مى زند.
روى هم رفته، مباحث این سوره را مى توان در هفت بخش خلاصه کرد:
1 ـ نخست به ذکر قسمتى از صفات ویژه رسول خدا(صلى الله علیه وآله)، مخصوصاً اخلاق برجسته او مى پردازد، و آن را با قسم هاى مؤکدى تأکید مى کند.
2 ـ آنگاه قسمتى از صفات زشت و اخلاق نکوهیده دشمنان او را بازگو مى نماید.
3 ـ در بخش دیگرى، داستان «اصحاب الجنة» ـ که در حقیقت هشدارى است به مشرکان زشت سیرت ـ بیان شده.
4 ـ در قسمت چهارم، مطالب گوناگونى راجع به قیامت و عذاب کفار در آن روز آمده است.
5 ـ در بخش پنجم، انذارها و تهدیدهائى نسبت به مشرکان بازگو شده.
6 ـ در بخش ششم، به پیامبر اسلام(صلى الله علیه وآله) دستور مى دهد: در برابر دشمنان سرسخت، استقامت و صبر نشان دهد.
7 ـ سرانجام، در پایان سوره نیز، سخن از عظمت قرآن و توطئه هاى مختلف دشمنان بر ضد پیامبر به میان آورده.
انتخاب نام «قلم» براى این سوره، به تناسب نخستین آیه آن است، بعضى نیز نام آن را سوره «ن» ذکر کرده اند، و از بعضى از روایات که در فضیلت این سوره آمده، استفاده مى شود نام آن سوره «ن و القلم» است.

فضیلت تلاوت این سوره

در فضیلت تلاوت این سوره، از پیغمبر گرامى اسلام(صلى الله علیه وآله) نقل شده: مَنْ قَرَأَ سُورَةَ «ن وَ الْقَلَمِ» أَعْطاهُ اللّهُ ثَوابَ الَّذِینَ حَسُنَ أَخْلاقُهُمْ:
«کسى که سوره ن و القلم را تلاوت کند، خداوند ثواب کسانى که داراى حسن اخلاقند به او مى دهد».(1)
و در حدیثى از امام صادق(علیه السلام) مى خوانیم: مَنْ قَرَأَ سُورَةَ «ن وَ الْقَلَمِ» فِی فَرِیضَة أَوْ نافِلَة آمَنَهُ اللّهُ أَنْ یُصِیبَهُ فِى حَیاتِهِ فَقْرٌ أَبَداً، وَ أَعاذَهُ إِذا ماتَ مِنْ ضَمَّةِ الْقَبْرِ إِنْ شاءَ اللّهُ:
«کسى که سوره ن و القلم را در نماز واجب یا نافله بخواند خداوند او را براى همیشه از فقر در امان مى دارد، و هنگامى که بمیرد او را از فشار قبر پناه مى دهد».(2)
این ثواب ها، تناسب خاصى با محتواى سوره دارد، و نشان مى دهد: هدف تلاوتى است که توأم با آگاهى و به دنبال آن عمل باشد.

1 ـ تفسیر «نور الثقلین»، جلد 5، صفحه 387.
2 ـ «مجمع البیان»، جلد 10، صفحه 330.