گر چه در فارسى روزمره «عزت» به معنى احترام و آبرو یا گران بها بودن است، ولى در لغت عرب چنین نیست، «عزت» به معنى قدرت شکست ناپذیر است، قابل توجه این که: در آیات فوق و در آیه 10 سوره «فاطر»، «عزت» منحصراً از آن خدا شمرده شده، و در آیات مورد بحث، مى افزاید: «و از آن رسول او و مؤمنان است»; چرا که اولیاء و دوستان خدا نیز، پرتوى از عزت او را دارند و به او متّکى هستند.
به همین دلیل، در روایات اسلامى روى این مسأله تأکید شده است، که مؤمن نباید وسائل ذلت خود را فراهم سازد، خدا خواسته او عزیز باشد، او هم براى حفظ این عزت، باید بکوشد.
در حدیثى از امام صادق(علیه السلام) در تفسیر همین آیه (وَ لِلّهِ الْعِزَّةُ وَ لِرَسُولِهِ وَ لِلْمُؤْمِنِینَ) مى خوانیم: فَالْمُؤْمِنُ یَکُونُ عَزِیزاً وَ لایَکُونُ ذَلِیلاً... إِنَّ الْمُؤْمِنَ أَعَزُّ مِنَ الْجَبَلِ إِنَّ الْجَبَلَ یُسْتَقَلُّ مِنْهُ بِالْمَعاوِلِ، وَ الْمُؤْمِنَ لایُسْتَقَلُّ مِنْ دِینِهِ شَیْءٌ:
«مؤمن عزیز است و ذلیل نخواهد بود، مؤمن از کوه محکم تر و پر صلابت تر است چرا که کوه را با کلنگ ها ممکن است قطعه قطعه کرد ولى چیزى از دین مؤمن هرگز کنده نمى شود».(1)
در حدیث دیگرى از همان امام مى خوانیم: لایَنْبَغِی لِلْمُؤْمِنِ أَنْ یُذِلَّ نَفْسَهُ قِیلَ لَهُ وَ کَیْفَ یُذِلُّ نَفْسَهُ قالَ یَتَعَرَّضُ لِما لایُطِیقُ!:
«سزاوار نیست مؤمن خود را ذلیل کند، سؤال شد چگونه خود را ذلیل مى کند؟! فرمود: به سراغ کارى مى رود که از او ساخته نیست»!(2)
و در حدیث سومى از آن حضرت آمده است: إِنَّ اللّهَ عَزَّوَجَلَّ فَوَّضَ إِلَى الْمُؤْمِنِ أُمُورَهُ کُلَّها وَ لَمْ یُفَوِّضْ إِلَیْهِ أَنْ یُذِلَّ نَفْسَهُ أَ لَمْ یَرَ قَوْلَ اللّهِ عَزَّوَجَلَّ هاهُنَا «وَ لِلّهِ الْعِزَّةُ وَ لِرَسُولِهِ وَ لِلْمُؤْمِنِینَ» وَ الْمُؤْمِنُ یَنْبَغِی لَهُ أَنْ یَکُونَ عَزِیزاً وَ لایَکُونَ ذَلِیلاً:
«خداوند همه کارهاى مؤمن را به او واگذار کرده جز این که به او اجازه نداده است خود را ذلیل و خوار کند، مگر نمى بینى خداوند در این باره فرموده: عزت مخصوص خدا و رسول او و مؤمنان است، سزاوار است مؤمن همیشه عزیز باشد، و ذلیل نباشد».(3)
در این زمینه ذیل آیه 10 سوره «فاطر» (جلد 18، صفحه 197) بحث دیگرى داشته ایم.

* * *

1 ـ «کافى»، جلد 5، صفحه 63، حدیث 1.
2 ـ «کافى»، جلد 5، صفحه 63، حدیث 4.
3 ـ «کافى»، جلد 5، صفحه 64، حدیث 6.