در اینجا بعضى از مفسران بدون توجه به اوصافى که براى هر یک از «مهاجران» و «انصار» و «تابعین» در آیات فوق آمده، باز اصرار دارند که همه «صحابه» را بدون استثناء، پاک و منزه بشمرند، و کارهاى خلافى که احیاناً در زمان خود پیامبر(صلى الله علیه وآله) یا بعد از او، از بعضى از آنان سر زده، با دیده اغماض بنگرند، و هر کس در صف مهاجران، انصار و تابعین قرار گرفته، چشم بسته محترم و مقدس بدانند.
در حالى که آیات فوق، پاسخ دندان شکنى به این افراد مى دهد، و ضوابط «مهاجران» راستین و «انصار» و «تابعین» را دقیقاً معین مى کند.
در «مهاجران» اخلاص، و جهاد، و صدق را مى شمرد.
و در «انصار» محبت نسبت به مهاجران، و ایثار، و پرهیز از هر گونه بخل و حرص را ذکر مى کند.
و در «تابعین» خودسازى و احترام به پیشگامان در ایمان، و پرهیز از هر گونه کینه و حسد را بیان مى نماید.
با این حال، ما چگونه مى توانیم کسانى را که فى المثل در «جنگ جمل» حضور یافتند، و بر روى امام خود شمشیر کشیدند، نه اخوت اسلامى را رعایت کردند، و نه سینه ها را از غل و کینه و حسد و بخل پاک ساختند، و نه سبقت در ایمان على(علیه السلام) را محترم شمردند، محترم بشمریم و هر گونه انتقاد از آنها را گناه بدانیم، و چشم بسته در برابر سخنان این و آن تسلیم شویم؟!
بنابراین، ما در عین احترام به پیشگامان در خط ایمان، پرونده اعمال آنها را چه در عصر پیامبر(صلى الله علیه وآله)، و چه در طوفانهاى شدیدى که بعد از او در جامعه اسلامى در گرفت، دقیقاً تحت بررسى قرار مى دهیم، و بر اساس معیارهائى که در همین آیات از قرآن دریافته ایم، درباره آنها قضاوت و داورى مى کنیم، پیوند خود را با آنها که بر سر عهد و پیمان خود باقى ماندند، محکم مى سازیم، و از آنها که در عصر پیامبر(صلى الله علیه وآله)یا بعد از او رابطه خود را گسستند مى بریم، این است یک منطق صحیح و هماهنگ با حکم قرآن و عقل.

* * *