از آنجا که بسیارى از مردم به هنگام ورود در عرصه محشر، با نظامى که در آنجا حاکم است آشنا نیستند، بر این باورند که نظامات دنیا در آنجا نیز حکومت دارد، لذا به آن متوسل مى شوند، ولى به زودى مى فهمند چه اشتباه بزرگى مرتکب شده اند؟
گاه، مجرمان، از مؤمنان استمداد مى کنند، و مى گویند: أُنْظُرُونا نَقْتَبِسْ مِنْ نُورِکُمْ: «نظرى به ما بیفکنید تا شعله اى از ایمان و عمل صالح شما برگیریم» (آیات مورد بحث) اما به زودى با جواب منفى روبرو مى شوند که منبع نور اینجا نیست، در دار دنیا بود، که غافل و بى خبر از آن گذشتید.
و گاه، مجرمان از یکدیگر کمک مى طلبند (پیروان از رهبرانشان) و مى گویند: فَهَلْ أَنْتُمْ مُغْنُونَ عَنّا مِنْ عَذابِ اللّهِ مِنْ شَىْء: «آیا شما سهمى از عذاب الهى را به جاى ما مى پذیرید»(1) که در اینجا نیز با پاسخ منفى روبرو مى شوند.
گاه، حتى دست به دامن خازنان دوزخ مى زنند و مى گویند: ادْعُوا رَبَّکُمْ یُخَفِّفْ عَنّا یَوْماً مِنَ الْعَذابِ: «از پروردگارتان بخواهید یک روز عذاب را از ما تخفیف دهد».(2)
و گاه، از اینهم فراتر رفته از خداوند استمداد مى جویند، و عرضه مى دارند: : رَبَّنا أَخْرِجْنا مِنْها فَإِنْ عُدْنا فَإِنّا ظالِمُونَ: «پروردگارا! ما را از این آتش سوزان بیرون آر، اگر بار دیگر بازگشتیم ظالم و ستمگریم»(3) ولى، پیدا است این راه نیز بسته است، چرا که دوران تکلیف سر آمده، و آنجا سراى پاداش و کیفر است.

* * *

1 ـ ابراهیم، آیه 21.
2 ـ مؤمن، آیه 49.
3 ـ مؤمنون، آیه 107.