این سوره، در «مکّه» نازل شده و داراى 35 آیه است
محتواى سوره احقاف
این سوره از سوره هاى مکّى است (هر چند جمعى از مفسران نزول بعضى از آیات آن را در «مدینه» تأیید کرده اند که در شرح آن آیات، بحث خواهیم کرد) و به حکم شرائط زمان و مکان نزولش، که زمان مبارزه با شرک، و دعوت به توحید و معاد و مسائل زیربنائى اسلام بوده، در همین محورها سخن مى گوید، و در یک جمع بندى فشرده، مى توان گفت: این سوره اهداف زیر را تعقیب مى کند:
1 ـ بیان عظمت قرآن.
2 ـ مبارزه قاطع بر ضد هر گونه شرک و بت پرستى.
3 ـ توجیه مردم در مسأله معاد و دادگاه عدل پروردگار.
4 ـ ضمناً به عنوان هشدار به مشرکان و مجرمان، گوشه اى از داستان قوم «عاد» را که ساکن سرزمین «احقاف» بودند، بیان مى دارد (نام سوره نیز از همین جا گرفته شده است).
5 ـ اشاره به گسترش و عمومیت دعوت پیامبر اسلام(صلى الله علیه وآله) تا آنجا که غیر از انسان ها طایفه جن را نیز شامل مى شود.
6 ـ تشویق مؤمنان و انذار کافران و ایجاد مبادى خوف و رجاء.
7 ـ دعوت پیامبر اسلام(صلى الله علیه وآله) به صبر و استقامتِ هر چه بیشتر و اقتداء به سیره انبیاى بزرگ پیشین.
* * *
فضیلت تلاوت این سوره
در حدیثى از پیغمبر گرامى اسلام(صلى الله علیه وآله) در فضیلت این سوره آمده است: وَ مَنْ قَرَأَ سُورَةَ الاَحْقافِ أُعْطِىَ مِنَ الاَجْرِ بِعَدَدِ کُلِّ رَمْل فِى الدُّنْیا عَشْرُ حَسَنات، وَ مُحِىَ عَنْهُ عَشْرُ سَیِّئات، وَ رُفِعَ لَهُ عَشْرُ دَرَجات: «هر کس سوره «احقاف» را بخواند، به ازاء هر دانه شن که در این دنیا است ده حسنه به او داده مى شود، و ده سیئه محو مى گردد، و ده درجه بر درجات او افزوده مى شود».(1)
از آنجا که «احقاف» جمع «حِقْف» (بر وزن رزق) به معنى شن هاى روان است که بر اثر وزش باد، در بیابان ها به صورت مستطیل و کج و معوج روى هم انباشته مى شود، و سرزمین قوم «عاد» را از این جهت «احقاف» مى گفتند، که ریگستانى به این صورت بود، تعبیر حدیث فوق ناظر به همین معنى است.
بدیهى است این گونه حسنات و درجات تنها به خاطر تلاوت الفاظ نیست، بلکه، تلاوتى است سازنده و بیدارگر، در مسیر ایمان و تقوى، و محتواى سوره «احقاف» به راستى چنین اثرى را دارد، ـ اگر انسان طالب حقیقت و آماده عمل باشد ـ .
در حدیث دیگرى از امام صادق(علیه السلام) آمده است: مَنْ قَرَأَ کُلَّ لَیْلَة أَوْ کُلَّ جُمْعَة سُورَةَ الاَحْقافِ لَمْ یُصِبْهُ اللّهُ بِرَوْعَة فِى الدُّنْیا، وَ آمَنَهُ مِنْ یَوْمِ الْقِیامَةِ: هر کس سوره «احقاف» را هر شب، یا هر جمعه، بخواند، خداوند وحشت دنیا را از او برمى دارد، و او را از وحشتش در روز قیامت در امان مى دارد».(2)
* * *
1 ـ تفسیر «مجمع البیان»، آغاز سوره «احقاف».
2 ـ تفسیر «مجمع البیان» و «نور الثقلین»، جلد 5، صفحه 7، آغاز سوره «احقاف».
