این آیات، پاداش بندگان خالص خدا و مؤمنان صالحى را که در آیات قبل توصیف آنها آمده بود بیان مى کند، و بهشت جاویدان را با هفت نعمت ارزنده به آنها نوید مى دهد.
نخست مى فرماید: از سوى خداوند بزرگ و منّان، به آنها خطاب مى شود: «وارد بهشت شوید» (ادْخُلُوا الْجَنَّةَ).
به این ترتیب، پذیرائى کننده واقعى از آنها خدا است که از میهمانان خودش دعوت کرده مى گوید: بفرمائید و وارد بهشت شوید!
سپس، به نخستین نعمت اشاره کرده، مى افزاید: «شما و همسرانتان» (أَنْتُمْ وَ أَزْواجُکُمْ).
روشن است، بودن در کنار همسران با ایمان و مهربان، هم براى مردان لذت بخش است و هم براى زنانشان، که اگر در اندوه دنیا شریک بودند در شادى آخرت نیز شریک باشند.
بعضى، «ازواج» را در اینجا به معنى هم ردیفان و دوستان و نزدیکان، تفسیر کرده اند، که اگر آن هم باشد، خود نعمت بزرگى است، ولى ظاهر آیه همان معنى نخست است.
سپس، اضافه مى کند: «همگى غرق سرور و شادى باشید، آنچنان سرور و شادمانى که آثارش در چهره هاى شما پرتوافکن باشد» (تُحْبَرُونَ).
«تُحْبَرُونَ» از ماده «حِبْر» (بر وزن فکر)، به معنى اثر مطلوب است، و گاه به زینت و آثار شادمانى که در چهره ظاهر مى شود نیز اطلاق شده، و اگر به «علماء» «احبار» جمع «حَبْر» (بر وزن ابر) گفته مى شود، به خاطر آثارى است که از آنها در میان مجتمعات بشرى باقى مى ماند، چنان که امیرمؤمنان على(علیه السلام) فرمود: الْعُلَمَاءُ بَاقُونَ مَا بَقِیَ الدَّهْرُ أَعْیَانُهُمْ مَفْقُودَةٌ وَ أَمْثَالُهُمْ فِی الْقُلُوبِ مَوْجُودَةٌ: «دانشمندان تا پایان جهان زنده اند، شخص آنها در میان نیست اما آثارشان در قلب ها موجود است».(1)
و در سومین نعمت مى فرماید: «ظرف ها و جام هاى طلائى مملو از بهترین غذا و شراب هاى بهشتى به وسیله خدمتکاران مخصوص گرداگرد آنها مى گردانند» (یُطافُ عَلَیْهِمْ بِصِحاف مِنْ ذَهَب وَ أَکْواب).
آنها در بهترین ظروف، و از بهترین غذا، در نهایت آرامش و آسایش و صفا، و بدون هیچ درد سر، پذیرائى مى شوند.
«صِحاف» جمع «صَحْفة» (بر وزن صفحه) در اصل از ماده «صحف» به معنى گستردن، گرفته شده، و در اینجا به معنى ظرف هاى بزرگ و وسیع است.
«اَکْوْاب» جمع «کوب» به معنى ظروف آب است که دسته اى در آن نباشد و به تعبیر امروز «جام» یا «قدح» است.
گر چه در آیه فوق، تنها سخن از ظرف هاى طلا به میان آمده، و از غذا و نوشیدنى هاى آن بحثى نشده، ولى پیداست ظرف هاى خالى را هرگز براى پذیرائى اطراف میهمان ها نمى گردانند.
در مرحله چهارم و پنجم به دو نعمت دیگر اشاره مى کند که، تمام نعمت هاى مادى و معنوى جهان در آن جمع است مى فرماید: «در بهشت آنچه دل مى خواهد و چشم از آن لذت مى برد موجود است» (وَ فِیها ما تَشْتَهِیهِ الْأَنْفُسُ وَ تَلَذُّ الْأَعْیُنُ).
به گفته مرحوم «طبرسى» در «مجمع البیان»، اگر تمام خلایق جمع شوند تا توصیف انواع نعمت هاى بهشتى را کنند، هرگز قادر نخواهند بود چیزى بر آنچه در این جمله آمده بیفزایند.
چه تعبیرى از این زیباتر و جامعتر؟ تعبیرى به گستردگى عالم هستى، و به وسعت آنچه امروز در ذهن ما مى گنجد یا نمى گنجد، تعبیرى که مافوق آن تعبیرى نمى توان یافت.
جالب این که، مسأله «خواست دل» از «لذت چشم»، جدا بیان شده است، و این جدائى پرمعنى است:
آیا از قبیل ذکر خاص بعد از عام است؟ از این جهت که «لذت نظر» اهمیت فوق العاده اى دارد که از لذات دیگر برتر و بالاتر است، یا از این نظر که جمله «ما تَشْتَهِیهِ الْأَنْفُسُ» لذات ذائقه و شامه و سامعه و لامسه را بیان مى کند، ولى جمله «تَلَذُّ الْأَعْیُنُ» بیانگر لذت چشم است؟.
بعضى، نیز عقیده دارند: جمله «ما تَشْتَهِیهِ الْأَنْفُسُ»، اشاره به تمام لذات جسمانى است، در حالى که جمله «تَلَذُّ الْأَعْیُنُ» بیانگر لذات روحانى است، چه لذتى در بهشت بالاتر از این که انسان با چشم قلب، به جمال بى مثال پروردگار نگاه کند که یک لحظه آن از تمام نعمت هاى مادى بهشت برتر است.
بدیهى است هر قدر شوق یار بیشتر باشد، لذت دیدار بیشتر است.