با این که نماز شب، از نمازهاى نافله و مستحب است، ولى کراراً در قرآن مجید به آن اشاره شده، و این نشانه اهمیت فوق العاده آن مى باشد، تا آنجا که قرآن، آن را وسیله وصول به «مقام محمود»(1) و «مایه روشنى چشم»(2) شمرده است.
در روایات اسلامى نیز، فوق العاده روى این راز و نیاز شبانه و بیدارى در سحرگاهان تکیه شده است:
در یک جا پیامبر(صلى الله علیه وآله) آن را کفاره گناهان مى شمرد و مى فرماید: یَا عَلِیُّ ثَلَاثٌ کَفَّارَاتٌ مِنْهَا التَّهَجُّدُ بِاللَّیْلِ وَ النَّاسُ نِیَامٌ: «سه چیز است که کفاره گناهان است، یکى از آنها تهجد در شب است در حالى که مردم در خوابند».(3)
در حدیث دیگرى از رسول خدا(صلى الله علیه وآله) آمده است: أَشْرَافُ أُمَّتِی حَمَلَةُ الْقُرْآنِوَ أَصْحَابُ اللَّیْلِ: «شریفان امت من حاملان قرآنند و اصحاب عبادت هاى شبانه».(4) و باز در حدیث دیگرى در وصایاى آن حضرت به على(علیه السلام) آمده است که چهار مرتبه تکرار فرمود: عَلَیْکَ بِصَلَاةِ اللَّیْلِ: «نماز شب را هرگز ترک مکن».(5)
و از امام صادق(علیه السلام) در تفسیر آیه مورد بحث (کانُوا قَلِیلاً مِنَ اللَّیْلِ ما یَهْجَعُونَ) چنین نقل شده: کَانُوا أَقَلَّ اللَّیَالِی تَفُوتُهُمْ لَا یَقُومُونَ فِیهَا: «کمتر شبى بر آنها مى گذشت که بیدار نشوند و عبادت نکنند».(6)
باز در حدیث دیگرى آمده پیامبر(صلى الله علیه وآله) فرمود: الرَّکْعَتانِ فِی جَوْفِ اللَّیْلِ أَحَبُّ اِلَىَّ مِنَ الدُّنْیا وَ ما فِیْها: «دو رکعت نماز در دل شب، از دنیا و آنچه در آن است نزد من محبوب تر است»!.(7)
و نیز در حدیثى مى خوانیم که امام صادق(علیه السلام) به «سلیمان دیلمى» (یکى از یارانش) فرمود: لاتَدَعْ قِیامَ اللَّیْلِ فَاِنَّ الْمَغْبُونَ مَنْ حُرِمَ قِیامَ اللَّیْلِ: «قیام شب را براى عبادت فراموش مکن، مغبون است کسى که از قیام شبانه محروم گردد».(8)
البته، روایات در این زمینه بسیار است، و تعبیرات فوق العاده جالبى در آنها دیده مى شود، مخصوصاً نماز شب به عنوان یک وسیله مؤثر براى آمرزش گناهان، بیدارى فکر و اندیشه، روشنائى دل، و جلب رزق و روزى فراوان و تندرستى معرفى شده است، که اگر جمع آورى شود کتاب مستقلى خواهد شد.(9)
در این زمینه، در جلد 12، صفحه 227 (ذیل آیه 79 سوره «اسراء») و در جلد 17، صفحه 154 (ذیل آیه 17 سوره «الم سجده») بحث هاى دیگرى آورده ایم.

* * *

1 ـ اسراء، آیه 79.
2 ـ الم سجده، آیه 17.
3 ـ «وسائل الشیعه»، جلد 5، صفحه 273.
4 ـ «وسائل الشیعه»، جلد 5، صفحه 275.
5 ـ «وسائل الشیعه»، جلد 5، صفحه 277.
6 ـ «وسائل الشیعه»، جلد 5، صفحه 279.
7 ـ «بحار الانوار»، جلد 87، صفحه 148.
8 ـ «بحار الانوار»، جلد 87، صفحه 146.
9 ـ براى اطلاع از این روایات به جلد 5، «وسائل الشیعه»، و جلد اول «مستدرک الوسائل»، و جلد 87 «بحار الانوار» مراجعه فرمائید.