مفسران براى این آیات شأن نزول هاى مختلفى نقل کرده اند از جمله این که:
جمله «لایَسْخَرْ قَوْمٌ مِنْ قَوْم» درباره «ثابت بن قیس» (خطیب پیامبر(صلى الله علیه وآله)نازل شده است که گوش هایش سنگین بود، و هنگامى که وارد مسجد مى شد، کنار دست پیامبر(صلى الله علیه وآله) براى او جائى باز مى کردند، تا سخن حضرت را بشنود، روزى وارد مسجد شد، در حالى که مردم از نماز فراغت پیدا کرده، و جاى خود نشسته بودند، او جمعیت را مى شکافت و مى گفت: جا بدهید! جا بدهید! تا به یکى از مسلمانان رسید، به او گفت: همینجا بنشین! او پشت سرش نشست، اما خشمگین شد، هنگامى که هوا روشن گشت، «ثابت» به آن مرد گفت: کیستى؟ او نام خود را برد و گفت فلان کس هستم، «ثابت» گفت: فرزند فلان زن؟! و در اینجا نام مادرش را با لقب زشتى که در جاهلیت مى بردند، یاد کرد، آن مرد شرمگین شد و سر خود را به زیر انداخت، آیه نازل شد و مسلمانان را از این گونه کارهاى زشت نهى کرد.
و گفته اند: «وَ لانِساءٌ مِنْ نِساء» درباره «ام سلمه» نازل گردید، که بعضى از همسران پیامبر(صلى الله علیه وآله) او را به خاطر لباس مخصوصى که پوشیده بود، یا به خاطر کوتاهى قدش، مسخره کردند، آیه نازل شد و آنها را از این عمل باز داشت.
و نیز گفته اند: جمله «وَ لایَغْتَبْ بَعْضُکُمْ بَعْضاً» درباره دو نفر از اصحاب رسول اللّه(صلى الله علیه وآله) است که رفیقشان «سلمان» را غیبت کردند; زیرا او را به خدمت پیامبر(صلى الله علیه وآله) فرستاده بودند تا غذائى براى آنها بیاورد، پیامبر (صلى الله علیه وآله) «سلمان» را به سراغ «اسامة بن زید» که مسئول «بیت المال» بود فرستاد، «اسامه» گفت: الان چیزى ندارم، آن دو نفر از «اسامه» غیبت کردند و گفتند: او بخل ورزیده و درباره «سلمان» گفتند: اگر او را به سراغ چاه «سمیحه» (چاه پر آبى بود) بفرستیم، آب آن فروکش خواهد کرد! سپس خودشان به راه افتادند تا نزد «اسامه» بیایند، و درباره موضوع کار خود، تجسس کنند، پیامبر (صلى الله علیه وآله) فرمود: من آثار خوردن گوشت در دهان شما مى بینم، عرض کردند: اى رسول خدا(صلى الله علیه وآله) ما امروز مطلقاً گوشت نخورده ایم! فرمود: آرى، گوشت «سلمان» و «اسامه» را مى خوردید، آیه نازل شد و مسلمانان را از غیبت نهى کرد.(1)

* * *

1 ـ تفسیر «مجمع البیان»، جلد 9، صفحه 135 ـ «قرطبى» نیز در تفسیر خود این شأن نزول را با تفاوتى نقل کرده است.