در آیات مورد بحث، خواندیم: وَ اللّهُ خَلَقَکُمْ وَ ما تَعْمَلُونَ: ابراهیم به بت پرستان مى گوید: «هم خودتان مخلوق خدا هستید و هم بتهاى ساختگى شما».
بعضى، آیه فوق را توجیهى براى مذهب فاسد جبر پنداشته اند (به این ترتیب که «ما» در جمله «ما تَعْمَلُونَ» را «مصدریه» گرفته اند و گفته اند: مفهوم جمله این مى شود که خداوند شما و اعمالتان را آفریده است، و هنگامى که اعمال ما مخلوق خدا است پس ما از خودمان اختیارى نداریم).
این سخن از چند جهت بى اساس است:
اوّلاً: چنان که گفتیم منظور از «ما تَعْمَلُونَ» در اینجا بتهائى است که با دست خود مى ساختند، نه اعمال انسان ها، و بدون شک آنها این مواد را از عالم خلقت مى گرفتند، و به آن شکل مى دادند (بنابراین «ما» ما موصوله است).
ثانیاً: اگر مفهوم آیه آن باشد که آنها پنداشته اند، دلیلى مى شد به نفع بت پرستان، نه بر ضد آنها; چرا که آنها مى توانستند بگویند: چون عمل بت سازى و بت پرستى ما را خدا آفریده، پس ما در این میان بى تقصیر هستیم!.
ثالثاً: به فرض این که: معنى آیه چنین باشد باز دلیل بر جبر نیست; زیرا در عین آزادى اراده و اختیار، باز هم به یک معنى خداوند خالق اعمال ما است، چرا که این آزادى اراده و قدرت بر تصمیم گیرى، و نیروهاى جسمى و فکرى و مادى و معنوى را چه کسى جز خدا به ما داده است؟ پس خالق او است در عین این که فعل، فعل اختیارى ما است.