«معقّبات» چنانکه طبرسى در مجمع البیان و بعضى دیگر از مفسّران بزرگ بعضى احتمال داده اند که به پیامبر یا به خدا برگردد، ولى این دو احتمال با ذیل آیه سازگار نیست ـ دقّت کنید.
گفته اند، جمع «معقّبه» و آن نیز جمع «معقّب»، به معنى گروهى است که پى درپى و به طور متناوب به دنبال کارى مى روند. ظاهر آیه آن است که خداوند به گروهى از فرشتگان مأموریّت داده که در شب و روز به طور متناوب به سراغ انسان بیایند و از پیش رو و پشت سر نگاهبان و حافظ او باشند.
بى گمان انسان در زندگى خود در معرض آفات و بلاهاى بسیارى است. حوادثى از درون و برون، انواع بیمارى ها، میکروب ها، انواع حادثه ها و خطرهایى که از زمین و آسمان مى جوشد، انسان را احاطه کرده اند. مخصوصاً هنگام کودکى که آگاهى انسان از اوضاع اطراف خود بسیار ناچیز است و هیچ تجربه اى ندارد، در هر گامى خطرى در کمین او نشسته است.
و گاه انسان تعجّب مى کند که کودک چگونه از لابه لاى این همه حوادث جان به سلامت مى برد و بزرگ مى شود. مخصوصاً در خانواده هایى که پدران و مادران چندان آگاهى از مسائل ندارند، یا امکاناتى در اختیار آنها نیست، مانند کودکانى که در روستاها بزرگ مى شوند و در میان انبوه محرومیّت ها، عوامل بیمارى و خطرها قرار دارند.
اگر به راستى در این مسائل بیندیشیم احساس مى کنیم که نیروى محافظى هست که ما را در برابر حوادث حفظ مى کند و همچون سپرى از پیش رو و پشت سر، محافظ و نگهدار ماست.
در بسیارى از مواقع، حوادث خطرناک براى انسان پیش مى آید و معجزه آسا رهایى مى یابد به طورى که احساس مى کند همه اینها تصادف نیست، بلکه نیروى محافظى از او نگهبانى مى کند.
در روایات متعدّدى که از پیشوایان اسلام نقل شده نیز روى این معنى تأکید شده است، از جمله در روایتى از امام باقر(علیه السلام)مى خوانیم که در تفسیر آیه مورد بحث فرمود: ... بِأمرِ اللهِ مِن أن یَقَعَ فی رَکِىّ أو یَقَعَ عَلَیهِ حائِطٌ أو یُصیبَهُ شَىءٌ حَتّى إذ جاءَ الْقَدَرُ خَلّوا بَینَهُ وَ بَینَهُ یَدفَعونَهُ إلَى المَقادیر وَ هُما مَلَکانِ یَحفَظانِهِ بِاللیلِ وَ مَلَکانِ مِن نَهارِ یَتَعاقَبانَهُ: «به فرمان خدا، انسان را حفظ مى کنند از اینکه در چاهى سقوط کند یا دیوارى بر او بیفتد یا حادثه دیگرى براى او پیش بیاید، تا زمانى که مقدّرات حتمى فرارسد; در این هنگام آنها کنار مى روند واو را تسلیم حوادث مى کنند. آنها دو فرشته اند که انسان را در شب حفظ مى کنند و دو فرشته در روز، و به طور متناوب به اداى این وظیفه مى پردازند».(1)
در حدیثى دیگر از امام صادق(علیه السلام) مى خوانیم که فرمود: ما مِن عَبد إلاّ وَ مَعَهُ مَلَکانِ یَحفَظانِهِ فَإذا جاءَ الْأمرُ عِندَ اللهِ خَلَّیا بَینَهُ وَ بَینَ أمرِ اللهِ: «هیچ بنده اى نیست مگر اینکه دو فرشته با او هستند و او را محافظت مى کنند امّا هنگامى که فرمان قطعى خداوند فرارسد، او را تسلیم حوادث مى کنند»(2) (بنابراین آنها او را تنها از حوادثى که به فرمان خدا قطعیّت نیافته حفظ مى کنند).
در نهج البلاغة نیز مى خوانیم که امیر مؤمنان على(علیه السلام) فرمود: إنَّ مَعَ کُلِّ إنسان مَلَکَینِ یَحفَظانِهِ فَإذا جاءَ الْقَدَرُ خَلَّیا بَینَهُ وَ بَینَهُ: «با هر انسانى دو فرشته است که او را حفظ مى کنند، امّا هنگامى که مقدّرات حتمى فرارسد او را رها مى سازند».(3)
همچنین در خطبه اوّل نهج البلاغة در توصیف فرشتگان و گروه هاى مختلف آنها مى خوانیم: وَ مِنهُمُ الْحَفَظَةُ لِعِبادِهِ: «گروهى از آنها حافظان بندگان اویند».
البتّه عدم آگاهى از وجود این فرشتگان از طریق حس یا از طریق علوم طبیعى هرگز نمى تواند دلیل بر نفى آنها باشد، زیرا این منحصر به مورد بحث ما نیست، قرآن مجید و نیز مذاهب دیگر از امور فراوانى که ماوراءِ حسّ انسان است، خبر داده اند که بشر از طرق عادى نمى تواند از آنها آگاهى یابد.
از این گذشته همان گونه که در بالا گفتیم، ما در زندگى روزانه خود نشانه هاى واضحى از وجود چنین نیروى محافظى مى بینیم و احساس مى کنیم در برابر بسیارى از حوادث مرگبار، به طور اعجازآمیز نجات مى یابیم که تفسیر و توجیه همه آنها از طریق عادى یا حمل بر تصادف، دشوار است (و من خود بعضى نمونه هاى آن را در زندگى دیده ام که راستى حیرت آور بوده، حتّى براى شخص دیرباورى مثل من دلیلى بوده است براى وجود آن محافظ نامرئى).
  

1 و 2. تفسیر برهان، ج 2، ص 283.
3 . نهج البلاغة، کلمات قصار، جمله 201.