آیات فوق این درس مهمّ اخلاقى و دستور اسلامى را نیز به روشن ترین وجهى به ما مى آموزد که هنگام پیروزى بر دشمن، انتقامجو و کینه توز نباشیم.برادران یوسف(علیه السلام) سخت ترین ضربه ها را به یوسف(علیه السلام) زده بودند و وى را تا آستانه مرگ پیش بردند که اگر لطف خدا شامل حال او نشده بود رهایى براى او ممکن نبود. نه تنها یوسف(علیه السلام) را آزار دادند که پدرش را نیز سخت شکنجه کردند. امّا اکنون همگى زار و نزار در برابر او قرار گرفته اند و تمام قدرت در دست اوست، ولى از لابه لاى کلمات یوسف(علیه السلام) به خوبى احساس مى شود که او نه تنها هیچ کینه اى به دل نگرفته، بلکه این موضوع او را رنج مى دهد که نکند برادران به یاد گذشته بیفتند و ناراحت شوند و احساس شرمندگى کنند، به همین دلیل نهایت کوشش را به خرج داد که این احساس را از درون جانشان بیرون براند و حتّى از این بالاتر مى خواهد به آنها بفهماند که آمدن شما به مصر از این نظر که وسیله شناسایى بیشتر من در این سرزمین و اینکه از خاندان رسالتم نه یک غلام کنعانى که به چند درهم فروخته شده باشم، برایم مایه فخر و مباهات است. او مى خواهد آنها چنین احساس کنند که نه تنها بدهکار نیستند بلکه چیزى هم طلبکارند.جالب توجّه اینکه پیامبر اسلام(صلى الله علیه وآله) هنگامى که در موقعیّت مشابهى قرار گرفت و در جریان فتح مکّه بر دشمنان خونخوار یعنى سران شرک و بت پرستى پیروز شد ـ بنا به گفته ابن عبّاس ـ به کنار خانه کعبه آمد و دستگیره در خانه را گرفت، در حالى که مخالفان به کعبه پناه برده بودند و در منتظر بودند ببینند پیامبر اسلام(صلى الله علیه وآله) درباره آنها چه دستورى صادر مى کند؟ فرمودند: أَلْحَمدُلِلّهِ الَّذِى صَدَقَ وَعدَهُ وَ نَصَرَ عَبدَهُ وَ هَزَمَ الْأحزابَ وَحدَهُ: «شکر خداى را که وعده اش تحقّق یافت و بنده اش را پیروز کرد و احزاب و گروه هاى (دشمن) را منهزم ساخت».
سپس رو به مردم کرد و گفت: ماذا تَظُنّونَ یا مَعشَرَ قُرَیش؟ قالوا: خَیراً، أخٌ کَریم، وَابنُ أخ کَریم وَ قَد قَدَرَت. قالَ: وَ أنَا أقولُ کَما قالَ أخى یوسُفُ لا تَثریبَ عَلَیکُمُ الیَومَ: «چه گمان مى برید اى جمعیّت قریش که درباره شما فرمان بدهم»؟ در پاسخ گفتند: ما از تو جز خیر و نیکى انتظار نداریم، تو برادر بزرگوار و بخشنده و فرزند برادر بزرگوار ما هستى و اکنون قدرت در دست تو است. پیامبر فرمود: «و من درباره شما همان مى گویم که برادرم یوسف درباره برادرانش به هنگام پیروزى گفت: لاَ تَثْرِیْبَ عَلَیْکُمُ الْیَوْمَ: امروز روز ملامت و توبیخ نیست».
عُمر مى گوید: در این موقع عرق شرم از صورت من جارى شد، زیرا من به هنگام ورود به مکّه به آنها گفتم: امروز روزى است که از شما انتقام خواهیم گرفت. هنگامى که پیامبر(صلى الله علیه وآله) این جمله را فرمود من از گفتار خود شرمنده شدم.(1)در روایات اسلامى نیز مى خوانیم: «زکات پیروزى، بخشش است».
على(علیه السلام) مى فرماید: إذا قَدَرتَ عَلى عَدوِّکَ فَاجعَلِ الْعَفوَ عَنهُ شُکراً لِلقُدرَةِ عَلَیهِ: «هنگامى که بر دشمنت پیروز شدى، عفو را شکرانه پیروزیت قرار ده».(2)
 

1. تفسیر قرطبى، ج 5، ص 3487.
2 . نهج البلاغة، کلمات قصار، جمله 11.