در آیات گذشته خواندیم: ایمان اضطرارى به هیچ دردى نمى خورد; به همین جهت، در نخستین آیه مورد بحث مى فرماید: «اگر پروردگار تو اراده مى کرد، همه مردم روى زمین ایمان مى آوردند» (وَ لَوْ شاءَ رَبُّکَ لآمَنَ مَنْ فِی الأَرْضِ کُلُّهُمْ جَمیعاً).
بنابراین، از ایمان نیاوردن گروهى از آنان دلگیر و ناراحت مباش، این لازمه اصل آزادى اراده و اختیار است، که گروهى مؤمن، و گروهى بى ایمان خواهند بود، «با این حال، آیا تو مى خواهى مردم را مجبور سازى که ایمان بیاورند» (أَ فَأَنْتَ تُکْرِهُ النّاسَ حَتّى یَکُونُوا مُؤْمِنینَ).
این آیه، بار دیگر تهمت ناروائى را که دشمنان اسلام کراراً گفته و مى گویند با صراحت نفى مى کند، آنها مى گویند: اسلام آئین شمشیر است، و از طریق زور و اجبار بر مردم جهان تحمیل شده است.
آیه مورد بحث مانند بسیارى از آیات دیگر قرآن مى گوید: ایمان اجبارى بى ارزش است، و اصولاً دین و ایمان چیزى است که از درون جان برخیزد، نه از برون، و به وسیله شمشیر، و مخصوصاً پیامبر(صلى الله علیه وآله) را از اکراه و اجبار مردم بر ایمان و اسلام بر حذر مى دارد.

در عین حال در آیه بعد، این حقیقت را یادآور مى شود: درست است که انسان ها مختار و آزادند، «ولى باز اگر لطف الهى و فرمان پروردگار شامل حال آنها نشود، هیچ کس ایمان نمى آورد» (وَ ما کانَ لِنَفْس أَنْ تُؤْمِنَ إِلاّ بِإِذْنِ اللّهِ).
لذا آنها که در مسیر جهل و عدم تعقل گام بگذارند، و حاضر به استفاده از سرمایه فکر و خرد خویش نباشند، «خداوند رجس و پلیدى را بر آنها مى نهد» (وَ یَجْعَلُ الرِّجْسَ عَلَى الَّذینَ لایَعْقِلُونَ).
آن چنان که موفق به ایمان نخواهند شد.
* * *