1 ـ «قُرُون» جمع «قرن»، معمولاً به معنى یک زمان طولانى استعمال مى شود، ولى همان گونه که علماى لغت گفته اند: به معنى قوم و جمعیتى که در عصر واحدى زندگى مى کنند نیز آمده است; زیرا ماده اصلى آن به معنى اقتران و نزدیکى است، در آیه مورد بحث نیز به همین معنى، یعنى گروه و اقوام «هم عصر» به کار رفته.

2 ـ در آیات فوق، علت نابودى اقوام گذشته، ظلم و ستم ذکر شده است; این به خاطر آن است که: واژه ظلم آن چنان مفهوم جامعى دارد که، هر گونه گناه و فسادى را در بر مى گیرد.

3 ـ از جمله: وَ ما کانُوا لِیُؤْمِنُوا «چنان نبود که ایمان بیاورند»، استفاده مى شود: خداوند تنها آن گروهى را به هلاکت کیفر مى دهد که، امیدى به ایمان آنها در آینده نیز نباشد، و به این ترتیب، اقوامى که در آینده ممکن است ایمان بیاورند، مشمول چنین کیفرهائى نمى شوند.
زیرا فرق بسیار است بین این که گفته شود: «ایمان نیاوردند»، و یا گفته شود: «چنان نبود که ایمان بیاورند» (دقت کنید).

4 ـ جمله: لِنَنْظُرَ کَیْفَ تَعْمَلُونَ «ببینیم چگونه عمل مى کنید؟»، مسلماً، نه به معنى نگاه کردن با چشم است، و نه تفکر و نگاه قلبى; چون خداوند از هر دو پیراسته است، بلکه مفهوم آن، حالتى شبیه انتظار است یعنى: شما را به حال خود واگذارده ایم، و منتظریم چه خواهید کرد؟

* * *