اگر دنیا از ظالمان توسعه طلب و تجاوزکاران زورگو خالى مى شد هیچ نیروى نظامى براى حفظ مرزهاى کشورها مورد نیاز نبود، و تمام مردم دنیا در کشورهاى خود در امن و امان مى زیستند، و با یکدیگر روابط تجارى و فرهنگى و سیاسى و اجتماعى و اقتصادى سالم داشتند.
ولى خوى برترى جویى و تجاوزگرى که گاه در افراد و گاه در یک قوم و ملیّت بروز پیدا مى کند; غالباً سبب هجوم فرد یا قومى بر قوم دیگر یا ملّتى بر ملّت دیگر; و در چنین شرایطى همه حق دارد که نیروى نظامى خود را تقویّت کنند ـ) در امنیت کامل زندگى داشته باشند; چرا که متأسفانه در نظام کنونى دنیا ضعیف پامال است; و همین امر «فلسفه تشکیل نیروهاى مسلّح و قواى دفاعى را روشن مى کند».
درست است که وجود این نیروها نیز بطور کامل نمى تواند مانع از تجاوزها گردد، ولى به طور نسبى مانع بوده و هست زیرا بسیار مى شود که قواى مهاجم در تهاجم خود باید دست به قمار خطرناکى بزند که پایان آن معلوم نیست; یا بهاى سنگینى را براى پیروزى خود بر رقیب بپردازند; و همین ها در بسیارى از موارد مانع از تجاوز مى شود.
از این گذشته براى قوم و ملّتى که حامل پیام و فرهنگى هستند و فضاى آزادى را مى طلبند که فرهنگ خود را در میان مردم جهان تبلیغ کنند; به دست آوردن این فضاى آزاد نیز بدون تکیه بر قدرت غالباً امکان پذیر نیست، و این فلسفه دیگرى براى تشکیل قواى مسلّح است، و اگر بخواهیم این مسأله را در جوّ وسیع ترى مورد بررسى قرار دهیم باید بگوییم که حیات و زندگى بدون «جهاد» امکان پذیر نیست، زیرا یک موجود زنده همیشه در مسیر حیات و زندگى خود با موانعى رو به رو است که هر لحظه حیات او را تهدید مى کند; و اگر مجهّز به نیروهاى دفاعى نباشد، به سرعت نابود مى گردد.
بدن انسان که خود یک جهان کوچک و عالم صغیر است و تمام جهان بزرگ و عالم کبیر در آن خلاصه شده مى تواند نمونه بارزى از این مسأله باشد; چرا که حیات انسان در تمام مدّت شبانه روز از ناحیه میکروب ها و ویروس ها، که از چهار طریق وارد بدن مى شوند ـ از طریق هوا و تنفّس، خوردن و آشامیدن، و پوست بدن به هنگامى که جراحتى پیدا مى کند ـ مورد تهدید قرار مى گیرد، و اگر نیروهاى دفاعى بسیار مجهز در بدن نباشد; در مدّت کوتاهى به انواع بیمارى ها مبتلا مى گردد و از پاى در مى آید.
آرى گلبول هاى سفید خون با هر دشمن خارجى که وارد بدن مى شود، به مقابله بر مى خیزند و به صورت جنگ هاى فیزیکى و شیمیایى با او مبارزه مى کنند; و حتّى اگر موقّتاً آنها پیروز شوند و انسان بیمار گردد باز به مبارزه خود ادامه مى دهند; تا دشمن مغلوب گردد و بهبودى کامل حاصل شود.
تعداد این نیروهاى مسلّح دفاع بدن را دانشمندان به چندین میلیون برآورد کرده اند; و مطالعه در طرز کار آنها انسان را به نکات شگفت انگیزى از اسرار آفرینش مى رساند; و موجب مى شود که بى اختیار در برابر آفریدگار آن زانو بزند.
جامعه انسانى و کشورهاى مختلف نیز از این قانون عمومى مستثنى نیستند; و براى ادامه حیات خود نیازمند به نیروى نظامى مجهّزى مى باشند.
با این اشاره به قرآن باز مى گردیم.
در قرآن مجید آیات فراوانى در زمینه جهاد و فلسفه و احکام آن و نیز آثار و پیامدها و نتایج آن وارد شده که از میان آنها یازده آیه زیر را گلچین کرده ایم:
1ـ (أُذِنَ لِلَّذینَ یُقاتِلُونَ بِاَنَّهُمْ ظُلِمُوا وَاِنَّ اللهَ عَلى نَصْرِهِمْ لَقَدیرٌ ـ الَّذینَ اُخْرِجُوا مِنْ دیارِهِمْ بِغَیرِ حَقٍّ اِلاّ اَنْ یَقُولُوا رَبُّنا اللهُ وَ لَوْلا دَفْعُ اللهِ النّاسَ بَعْضَهُمْ بِبَعْض لَهُدِّمَتْ صَوامِعُ وَ بِیَعٌ وَ صَلَوات وَ مَساجِدُ یُذْکَرُ فیها اسْمُ الله کَثیراً وَ لِیَنْصُرَنَّ اللهُ مَنْ یَنْصُرُهُ اِنَّ اللهَ لَقَوىّ عَزیز)
2ـ (وَ قاتِلُوهُمْ حَتّى لاتَکُونَ فِتْنَة وَ یَکُونَ الدّینُ کُلُّهُ لِلّهِ فَاِنِ اِنْتَهَوا فَاِنَّ اللهِ بِما یَعْلَمُونَ بَصیر)
3ـ (وَاَعِدُّوا لَهُمْ مَا اسْتَطَعْتُمْ مِنْ قُوَّة وَ مِنْ رِباطِ الْخَیْلِ تُرْهِبونَ بِهِ عَدُوَّاللهِ وَ عَدُوَّکُمْ)
4ـ (اِنَّ اللهَ یُحِبُّ الَّذینَ یُقاتِلُونَ فى سَبیلِهِ صَفّاً کَاَنَّهُمْ بُنْیان مَرْصُوص )
5ـ (یا اَیُّهَا النَّبىُّ حَرِّضِ الْمُؤمَنینَ عَلَى الْقِتالِ اِنْ یَکُنْ مِنْکُمْ عِشْرُونَ صابِرونَ یَغْلِبُوا مِأَتَیْنِ وَ اِنْ مِنْکُمْ مَأَة یَغْلِبُوا اَلْفاً مِنَ الَّذینَ کَفَرُوا بِاَنَّهُمْ قَومْ لا یَفْقَهُونَ )
6ـ (یا اَیُّهَا الَّذینَ آمَنُوا هَلْ اَدُلُّکُمْ عَلَى تِجارَة تُنْجِیکُمْ مِنْ عَذاب اَلیم ـ تُؤمِنُونَ بِاللهِ وَ رَسُولِهِ وَ تُجاهِدُونَ فى سَبیلِ اللهِ بِاَمْوالِکُمْ وَ أَنْفُسِکُمْ ذلِکُمْ خَیْر لَکُمْ اِنْ کُنْتُمْ تَعْلَمُونَ ـ یَغْفِرْ لَکُمْ ذُنُوبَکُمْ وَ یُدْخِلْکُمْ جَنّات تَجْرى مِنْ تَحْتِهَا الاَنْهارُ وَ مَساکِنَ طَیِّبَةً فى جَنّاتِ عَدْن ذلِکَ الْفَوْزُ الْعَظیمُ ـ وَ اُخْرى تُحِبُّونَها نَصْرٌ مِنَ اللهِ وَ فَتْح قَریب وَ بَشِّرِ الْمؤمِنینَ )
7ـ (یا اَیُّهَا الَّذینَ آمَنُوا اصْبِرُوا وَ صابِرُوا وَ رابِطُوا وَاتَّقُوا اللهَ لَعَلَّکُمْ تُفْلِحُونَ)
8ـ (اِنَّ اللهَ اشْتَرى مِنَ الْمُؤمِنینَ اَنْفُسَهُمْ وَ اَمْوالَهُمْ بِاَنَّ لَهُمُ الْجَنَّةَ یُقاتِلُونَ فى سَبیلِ اللهِ فَیَقْتُلُونَ وَ یُقْتَلُونَ وَعْداً عَلَیْهِ حَقّاً فِى التَّوراة وَالاِنْجِیلِ وَالْقُرآنِ وَ مَنْ اَوْفى بَعَهْدِهِ مِنَ اللهِ وَاسْتَبْشِرُوا بِبَیْعِکُمُ الَّذى بایَعْتُمْ بِهِ وَ ذلِکَ هُوَ الْفَوْزُ الْعَظیمُ)
9ـ (یا اَیُّهَا النَّبىُّ جاهِدِ الْکُفّارَ وَالْمُنافِقینَ واغلُظ عَلَیْهِمْ وَ مَأواهُمْ جَهَنَّمُ وَ بِئْسَ الْمَصیرُ)
10ـ (لایَسْتَوِى الْقاعِدُونَ مِنَ الْمُؤمِنینَ غَیْرُ اُوْلِى الضَّرَرِ وَالُْمجاهِدُونَ فى سَبیلِ اللهِ بِاَمْوالِهِمْ وَاَنْفُسِهِمْ فَضَّلَ اللهُ الُْمجاهِدینَ بَاَمْوالِهِمْ وَ اَنْفُسِهِمْ عَلَى الْقاعِدینَ دَرَجَةً وَ کُلا وَعَدَاللهُ الْحُسْنى وَ فَضَّل اللهُ الُْمجاهِدینَ عَلَى الْقاعِدینَ اَجْراً عَظیماً)
ترجمه:
1ـ «به کسانى که جنگ بر آنان تحمیل گردیده، اجازه جهاد داده شده است; چرا که مورد ستم قرار گرفته اند; و به یقین خدا بر یارى آنها تواناست ـ همانها که از خانه ها(و شهر) خود، به ناحق رانده شدند، (و گناهى نداشتند) جز این که مى گفتند: «پروردگار ما، خداى یکتاست!» و اگر خداوند بعضى از مردم را بوسیله بعضى دیگر دفع نکند، دیرها، و معابد یهود و نصارى، و مساجدى که نام خدا در آن بسیار برده مى شود، ویران مى گردد. و خداوند کسانى را که یارىِ او کنند (و از آیینش دفاع نمایند) یارى مى کند; خداوند توانا و شکست ناپذیر است »
2ـ «و با آنها پیکار کنید، تا فتنه (و بت پرستى و سلب آزادى) برچیده شود، و دین (و پرستش) همه مخصوص خدا گردد. و اگر آنها (از اعمال نادرست خود) دست بردارند، (خداوند آنها را مى پذیرد;) خدا به آنچه انجام مى دهندبیناست.».
3ـ «براى مقابله با آنها [= دشمنان]، هر چه در توان دارید از نیرو و از اسبهاى ورزیده آماده سازید، تا به وسیله آن، دشمن خدا و دشمن (شناخته شده) خویش را بترسانید! و دشمنان دیگرى غیر از اینها، که شما آنها را (به علت نفاقشان) نمى شناسید و خدا آنها را مى شناسد. و هر چه در راه خدا (و تقویت اسلام) انفاق کنید، بى کم و کاست به شما بازگردانده مى شود، و به شما ستم نخواهد شد»
4ـ «خداوند کسانى را دوست مى دارد که در یک صف در راه پیکار مى کنند گویى بنایى آهنین اند!»
5ـ «اى پیامبر! مؤمنان را به جنگ (با دشمنان خطرناک) برانگیز. هرگاه از شما بیست نفر با استقامت باشند، بر دویست نفر غلبه مى کنند; و اگر صد نفر باشند، بر هزار نفر از کسانى که کافر شدند، پیروز مى گردند; چرا که آنها گروهى هستند که نمى فهمند»
6ـ «اى کسانى که ایمان آورده اید! آیا شما را به تجارتى راهنمایى کنم که شما را از عذاب دردناک رهایى مى بخشد؟!
به خداوند و رسولش ایمان بیاورید و با اموال و جانهایتان در راه خدا جهاد کنید، این براى شما (از هر چیز) بهتر است اگر بدانید.
(اگر چنین کنید) گناهانتان را مى بخشد و شما را در باغ هاى بهشت داخل مى کند که نهرها از زیر درختانش جارى است و (در قصرها و) مسکن هاى پاکیزه در باغهاى جاویدان بهشتى جاى مى دهد، و این پیروزى عظیم است.
و (موهبت) دیگرى که آن را دوست دارید (به شما مى بخشد)، و آن یارى خداوند و پیروزى نزدیک است، و (به این پیروزى بزرگ)مؤمنان را بشارت ده!»
7ـ «اى کسانى که ایمان آورده اید! (در برابر مشکلات و هوس ها) استقامت کنید; و در برابر دشمنان پایدار باشید و از مرزهاى خود مراقبت کنید و از (مخالفت فرمان) خداوند بپرهیزید شاید رستگار شوید!»
8ـ «خداوند از مؤمنان، جان و مالشان را خریدارى کرده،که (در برابرش) بهشت براى آنان باشد; (به این گونه که:) در راه خدا پیکار مى کنند، مى کشند و کشته مى شوند; این وعده حقّى است بر او، که در تورات و انجیل و قرآن ذکر فرموده; و چه کسى از خدا به عهدش وفادارتر است؟! اکنون، به داد و ستدى که با خدا کرده اید، شادمان باشید;
و این است همان رستگارى و ضیروزى بزرگ!
9ـ«اى پیامبر! با کافران و منافقان جهاد کن، و بر آنها سخت بگیر! جایگاهشان جهنم است; و بد فرجامى است!»
10ـ «(هرگز) افراد باایمانى که بدون بیمارى و ناراحتى، از جهاد خوددارى مى کنند، با مجاهدانى که در راه خدا با مال و جان خود جهاد کردند، یکسان نیستند. خداوند، مجاهدانى را که با مال و جان خود جهاد نمودند، بر کسانى که از جهاد خوددارى کرده اند مقام برترى بخشیده; و به هر یک (از این دو گروه به نسبت اعمال نیکشان،) خداوند وعده پاداش نیک داده; و مجاهدان را بر کسانى که از جهاد خوددارى کرده اند، با پاداش مهمّى برترى بخشیده است»
1. سوره حج، آیه هاى 39 و40.
2. سوره انفال، آیه 39.
3. سوره انفال، آیه60.
4. سوره صف، آیه4.
5. سوره انفال، آیه 65.
6. سوره صف، آیه هاى 10 ـ 13.
7. سوره آل عمران، آیه200.
8. سوره توبه، آیه 111.
9. سوره توبه، آیه 73 و سوره تحریم، آیه9.
10. سوره نساء، آیه 95.
