شکى نیست که تشریع احکام الهى به خاطر دعوت مردم به قسط و عدل و هدایت جامعه به طرق امن و امان است; تا انسان ها بتوانند به کسب فضایل و نفى رذائل و سیرالى الله و مقام قرب الهى که مقصد اعلاى آفرینش است بپردازند و از آنجا که احکام الهى به تنهایى در همه نفوس مؤثّر واقع نمى شود، لازم است در کنار آن بشارت و انذار قرار گیرد تا انگیزه حرکت مردم در انجام آنهاتأمین شود.
و از آنجا که بشارات و انذارهاى اخروى براى بازداشتن گروهى از مردم از اعمال خلاف و وادارکردن آن ها به انجام وظایف فردى و اجتماعى کافى نیست; لازم است مجازات هاى دنیوى براى کسانى که از حدود الهى تجاوز مى کنند; و حق و عدالت را زیر پا مى گذارند تعیین گردد، تا ضامن اجراى این احکام در میان کسانى شود که تربیت کافى دینى و تقواى الهى ندارند.
شکى نیست که نظام اسلامى با نظام هاى مادّى تفاوت دارد; چون در چنین مجالى، در نظام هاى مادّى هیچ ضامن اجرائى جز همان مجازات هاى دنیوى و مادّى وجود ندارد; به همین دلیل هر حکمى که فاقد عقوبت متخلّف باشد، از نظر آنها حکم و قانون شمرده نمى شود، بلکه آن را یک توصیه اخلاقى مى دانند.
در حالى که در نظام هاى دینى، اعتقادات قلبى و تعهّدات معنوى و ایمان به دادگاه بزرگ الهى در قیامت، و توجه به مراقبت پروردگار در دنیا، یکى از انگیزه هاى مهم و ضامن اجرائى قوى است; ولى چون این انگیزه هاى الهى در همه نفوس به تنهایى مؤثّر نیست، باید در کنار جریمه هاى مادّى و عقوبت هاى دنیوى نیز قرار گیرد.
اهتمام شارع مقدّس به اجراى حدود و مجازات متخلّفان تا آن حد است، که در روایات متعدّدى مى خوانیم: «حَدّ یُقامُ فِى الاَرْضِ اَزْکى مِنْ مَطَرِ اَرْبَعینَ لَیْلَةً وَ اَیّامِها»: «حدّى که در زمین اجرا شود پر بارتر از چهل شبانه روز باران است!» این حدیث هم از رسول خدا(صلى الله علیه وآله) و هم از امام باقر(علیه السلام) و از امام صادق(علیه السلام) نقل شده است; و در بعضى از این متون به جاى «اَزْکى»، «اَفْضَل»، یا «اَنْفَع» آمده است.
در تفسیر آیه شریفه (... یُحیِى الاَرْضَ بَعْدَ مَوْتِها) در حدیثى از امام هفتم موسى بن جعفر(علیه السلام) مى خوانیم: «لَیْسَ یُحیِیها بِالْقَطرِ وَلکِنْ یَبْعَثُ اللهُ رِجالا فَیُحْیونَ الْعَدْلَ فَتُحْیَى الاَرْضُ لاِحْیاءِ الْعَدلِ، ثُمَّ قالَ : وَ لاِقامَةُ الْحَدِّ فیهِ اَنْفَعُ فِى الاَرْضِ مِنَ الْقَطَر اَرْبَعینَ صَباحاً»: (تنها) زمین را باران زنده نمى کند; بلکه خداوند مردانى را برمى انگیزد که عدالت را زنده کنند، سپس زمین به خاطر احیاى عدالت زنده مى شود، بعد از آن امام(علیه السلام) افزود: «به یقین اجراى یک حدّ در طریق عدالت سودمندتر است از چهل روز باران در زمین!»
چرا اجراى یک حدّ انفع و افضل و ازکى از چهل شبانه روز باران نباشد؟! در حالى که سلامت جامعه و امنیّت و ثبات در آن اصل و ریشه هر خیر و برکتى است; زیرا باران هاى پر برکت و وفور نعمت و منافع اقتصادى بدون امنیّت کارساز نیست; و امنیّت اجتماعى بدون اجراى حدود و احقاق حقوق حاصل نمى شود; در غیر این صورت مردم به جان هم مى افتند و ظلم و فساد سطح جامعه را فرا مى گیرد; شهرها ویران و بندگان خدا به استضعاف کشیده مى شوند.
به همین دلیل ابراهیم خلیل(علیه السلام) هنگامى که خانه کعبه را بنا نهاد، و از خداوند درباره آن سرزمین تقاضاهایى نمود، نخستین دعایش درباره امنیّت مکّه بود; عرض کرد: (رَبِّ اجْعَلْ هَذَا بَلَداً آمِناً وَارْزُقْ أَهْلَهُ مِنْ الثَّمَرَاتِ مَنْ آمَنَ مِنْهُمْ بِاللهِ وَالْیَوْمِ الاْخِرِ): «پروردگارا! این سرزمین را شهر امنى قرار ده; و اهل آن را ـ آنها که به خدا و روز بازپسین، ایمان آورده اند ـ از ثمرات (گوناگون)، روزى ده».
و به این ترتیب نعمت امنیّت را پیش از روزى هاى گوناگون دیگر از خدا طلب کرد; چرا که مى دانست تا نعمت امنیّت نباشد مواهب دیگر قابل استفاده نیست.
1. وسائل، جلد 18، باب 1 از ابواب مقدّمات حدود، حدیث 2 و 3 و 4.
2. سوره روم، آیه 19.
3. همان مدرک، حدیث 3.
4. سوره بقره، آیه 126.
