نخستین چیزى که در مسیحیّت امروز جلب توجّه مى کند موضوع تقسیم آن به مذاهب سه گانه معروف: کاتولیک(1); پُروتِستان(2); اُرتودُکس(3) است.
 
1. فرقه کاتولیک
کاتولیک ها اکثریّت مسیحیان را تشکیل مى دهند، نامشان از واژه «کاتولیک» که به معنى کلیسا، کنیسه، هیأت گردانندگان کلیسا است مشتق شده و از کلیساى روم و پاپ پیروى مى کنند.
کاتولیک ها تعلیمات مذهبى را فقط از پاپ و دستگاه کلیسا فرا مى گیرند و غیر آنها را صالح براى این موضوع نمى دانند.
کاتولیک ها به بهشت فروشى و مغفرت نامه و بخشش گناه به وسیله کشیشان و شفاعت مقدّسین عقیده دارند. آنها روح القدس را در عین حال از پدر و پسر مى دانند و معتقد به رهبانیّت شدید و تجرّد اجبارى کشیشان و ازدواج نکردن آنها در تمام عمر هستند.
 
2. فرقه اُرتودکس(4)
قرن ها بود که جامعه مسیحیّت تحت رهبرى کلیساى روم و پاپ ها قرار داشتند ولى رفته رفته از سوى روحانیان مسیحى روم شرقى (ترکیه فعلى و شبه جزیره بالکان) مخالفت هایى شروع شد و کشمکش هایى بر سر پاره اى از مسائل مذهبى میان آنها و کلیساى روم درگرفت. البتّه تضادهاى سیاسى میان روم شرقى و غربى تأثیر فراوانى در دامن زدن به این اختلافات داشت; در واقع روم شرقى براى تکمیل استقلال سیاسى خود به دنبال استقلال مذهبى مى گشت.
محافل کلیسایى شرقى با تجرّد اجبارى و ازدواج نکردن کشیشان مخالف و معتقد بودند که روح القدس ناشى از «پدر» است. مصونیّت پاپ ها را از خطا و اشتباه، که مورد قبول کلیساى روم و محافل وابسته به آن بود، مردود مى دانستند. همچنین اعتقاد داشتند که برگزارى مراسم مذهبى به زبان هاى معمول محلّى مجاز است. شفاعت و میانجیگرى مقدّسین را قبول نداشتند و معتقد بودند نجات مردم در گرو اعمالشان است.
تفکیک و جدایى کامل کلیساى روم شرقى از غربى هنگامى پى ریزى شد که پاپ لئوى چهارم، کشیش قسطنطنیه، پایتخت روم شرقى (استانبول کنونى) را که «میشل سرو لادیس» نام داشت تکفیر کرد و کاردینال ها فرمان تکفیر وى را روى محراب «سن سوفى» در انظار مردم قرار دادند.
سرانجام در قرن یازدهم میلادى این دو کلیسا کاملاً از هم تفکیک شدند و فرقه ارتودکس به صورتى مستقل درآمد که براى خود تشکیلات روحانى جداگانه اى داشتند.
 
3. فرقه پُروتِستان
در قرون وسطى(5) کلیسا ظلم و اجحاف عجیبى داشت و بر اثر قدرت مطلقه پاپ ها و جهل و نادانى اولیاى کلیسا به وضعیّتى افتضاح آمیز کشیده شده بود. بسیارى از مردم از این اوضاع به ستوه آمده بودند امّا جرأت قیام بر ضدّ دستگاه پرقدرت پاپ و خرافات آنها را نداشتند.
در گوشه و کنار زمزمه هایى مى شد امّا این نغمه هاى مخالف انسجام نداشت. تندروى هاى کلیسا، سوءِاستفاده از قدرت،
سرکوب هرنوع جنبش علمى و اصلاحى، حمایت و دفاع از خرافات، بذر یک رفورم و انقلاب مذهبى را در افکار روشنفکران مسیحى پاشیده بود.
تا اینکه در اواخر قرن پانزدهم میلادى، کشیش نسبتاً دانشمندى به نام «آراسموس» نوشته هایى در زمینه لزوم اصلاح کلیسا و نجات مسیحیّت انتشار داد و افکار را آماده تر کرد.
سرانجام مارتین لوتر(6) که او نیز از کشیشان بود، در اوایل قرن شانزدهم به مخالفت با دستگاه پاپ قیام کرد و نخست از مخالفت شدید با رسم «گناه بخشى» کلیسا و «مغفرت نامه» آغاز کرد و براى اوّل بار 95 مادّه اصلاحى خود را بر درِ کلیساى وتینبرگ نصب کرد.
کلیساى رُم نخست او را احضار نمود، او نرفت و به مخالفت خود ادامه داد تا اینکه از طرف پاپ لئوى دهم رسماً تکفیر شد. لوتر تکفیرنامه پاپ را در حضور جمعیّت آتش زد و چندى بعد براى نخستین بار به ترجمه اناجیل (عهد جدید) پرداخت که مورد مخالفت شدید پاپ بود.
بسیارى از روشنفکران دور او را گرفته و رسماً از او حمایت کردند تا آنجا که پاپ بر اثر نفوذ عمیق وى در قشرهاى وسیعى با آن همه قدرت، توانایى کوبیدن او را پیدا نکرد.
و به این ترتیب، افکار مخالف دستگاه پاپ ها تشکّل یافت و به صورت مذهب پروتستان آشکار گردید و «لوتر» به عنوان رفورمیست بزرگ مذهبى معرّفى شد.
پروتستان ها اعتراضات فراوانى بر دستگاه پاپ ها و عقاید و افکار آنها دارند.(7)
پروتستان ها دستگاه پاپ را به رسمیّت نمى شناسند و مراجعه به مکتب مذهبى را براى همه آزاد مى دانند. آنها با موضوع گناه بخشى و بهشت فروشى شدیداً مخالف هستند و رهبانیّت را غلط مى دانند و اصولاً مسائلى مانند «تثلیث» را غیر قابل طرح دانسته و درباره آن سکوت اختیار مى کنند. آنها ازدواج را براى همه، حتّى کشیشان، مجاز مى دانند و خود «لوتر» نیز ازدواج کرد.

(1). Catholic
(2). Protestant
(3). Orthodoxy
(4). «ارتودکس» در لغت به معنى صاحب عقیده درست و معتدل است.
(5). مورّخان امروز دوران میان سال 500 میلادى تا 1500 را «قرون وسطى» مى نامند و آن را دوران فقر و بى نظمى و جهل و خرافات اروپا و پرتگاهى میان دو قلّه تمدّن باستان و معاصر تلقّى مى کنند.
(6). Martin lother.
(7). «پروتستان» در اصل از واژه Protest به معنى اعتراض گرفته شده است.