در اینجا لازم است براى روشن ساختن جوانب این بحث، چند موضوع را یادآورى کنیم:
1- مسئله ارتباط با ارواح گرچه همانطور که گفتیم از نظر محققان این فن، و جمعى از دانشمندان دیگر، یک موضوع قطعى و مسلم است و ما در کتاب «عود ارواح» نام جمع کثیرى از محققانى که به این موضوع صریحاً اعتراف کرده اند آورده ایم، ولى این موضوع به آن معنى نیست که ما ادعاهاى بى اساس جمعى «شیاد» و یا «ساده لوح» را که مدعى ارتباط با ارواحند بپذیریم. زیرا متأسفانه از مسئله ارتباط با ارواح، سوء استفاده فراوان شده است، و عده زیادى از سود جویان حرفه اى و یا ساده لوحان ابله، گاهى چنین ادعاهائى را مى کنند و خود را با همه ارواح در ارتباط مى دانند، و از این رهگذر احیاناً استفاده هاى سرشار مى برند، اینگونه افراد بدبختانه رنگ خرافى به این مسئله علمى و تجربى در انظار بعضى از آگاهان زده اند، و خیالبافى ها و شیادیهاى آنها سبب شده که بعضى اصل موضوع را انکار کنند، در حالى که حساب اینگونه افراد از دانشمندان و محققان این بحث جدا است و گاهى از میان دهها مدعى ارتباط با ارواح، یکى صادق نیست، بنابراین ما باید کاملاً به هوش باشیم و این بحث علمى را از سوء استفاده افراد شیاد و یا خیالباف برکنار داریم، و فریب مدعیان دروغین را نخوریم، و اعمال نادرست آنها را به حساب این بحث علمى نگذاریم.
مخصوصاً بازى خاصى که میان جمعى به نام ارتباط با ارواح بوسیله میزگرد رائج شده و عده اى بدون هیچ گونه آمادگى علمى یا عملى تنها با تهیه کردن یک میز گرد با یک صفحه گردان، ادعا مى کنند که کلید عالم ارواح را به دست آورده و با ارواح صغیر و کبیر ارتباط دارند، از روشنترین نمونه هاى اینگونه ارتباطهاى قلابى و بى اساس است که باید از آن به شدت بر حذر بود (شرح این مطلب را در کتاب عود ارواح آورده ایم).
2- آیا در منابع اسلامى، دلیل بر امکان ارتباط با ارواح وجود دارد؟
پاسخ این سؤال مثبت است، زیرا در تواریخ اسلامى مى خوانیم که بعد از جنگ بدر پیامبر (ص) دستور داد کشتگان دشمن را در چاهى بریزند، سپس سر در چاه کرد و فرمود: «هَلْ وَجَدْتُمْ ما وَعَدَکُمْ رَبُّکُمْ حَقّاً فَاِنّى قَدْ وَجَدْتُ ما وَعَدَنى رَبّى حَقّاً; آیا شما آنچه را خداوند وعده کرده بود یافتید ما که وعده خدا را به حقیقت دریافتیم»
بعضى از حاضران گفتند: آیا با افراد بى جانى صحبت مى کنى که به صورت جیفه اى در آمده اند؟
پیامبر (ص) فرمود: «شما سخنان مرا بهتر از آنها نمى شنوید».
و در نهج البلاغه مى خوانیم: على - علیه السلام - به هنگامى که از جنگ «صفین» باز مى گشت در کنار قبرستانى که پشت شهر کوفه قرار داشت ایستاد، و رو به قبرها کرده و با ساکنان آنها چنین سخن گفت:
«اى صاحبان خانه هاى وحشتناک و قبرهاى تاریک!... شما پیشرو این قافله بودید و ما به دنبال شما مى آئیم، اما خانه هاى شما به دست دیگران افتاد و همسران شما ازدواج کردند و اموال شما تقسیم شد!... اینها خبرهائى است که نزد ماست. نزد شما چه خبر؟... سپس رو به یاران خود کرده و فرمود: اگر به آنها اجازه سخن دهند به شما مى گویند که بهترین زاد و توشه ها تقوا ست».
با توجه با این مدارک و مانند آن روشن مى شود که از نظر منابع اسلامى نیز، ارتباط با ارواح امر غیر ممکنى نیست.
3- آیا ارواح همه چیز را مى دانند؟ و یا تمام آنچه را مى دانند مى توانند بگویند؟
جواب این سؤال مسلماً منفى است، زیرا روح پس از جدائى از این جهان اگر چه فعالیت وسیعترى مى یابد، ولى باز هر چه باشد معلوماتش محدود است، و چنان نیست که از همه چیز آگاه باشد و به فرض محال که به همه چیز آگاه باشد، معلوم نیست که بتواند همه را بازگو کند و جمله «اگر به آنها اجازه سخن گفتن داده شود» که در عبارت نهج البلاغه بود گواه بر این است که آنها مجاز به ذکر همه چیز نیستند.
4- موضوع مهم دیگر اینکه گاهى مسئله امکان «ارتباط با ارواح» با مسئله «عود ارواح» و زندگى تکرارى، اشتباه مى شود، و بعضى چنین مى پندارند که هر کس معتقد به ارتباط با ارواح است الزاماً باید مسئله عود ارواح را نیز بپذیرد، یعنى معتقد باشد که روح بعد از جدائى از بدن در جنین مادر دیگرى قرار مى گیرد، و مجدداً متولد مى شود، و این کار ممکن است چندین بار تکرار گردد و یک روح چندین بار به این جهان بیاید.
ولى این عقیده که همان عقیده به تناسخ است اشتباه محض است، زندگى تکرارى ممکن نیست، و روح بعد از جدایى از این بدن در بدن دیگر قرار نخواهد گرفت.
ما دلایل زیادى بر باطل بودن این عقیده در کتاب «عود ارواح» بیان کرده ایم، براى آگاهى از آن به کتاب مزبور مراجعه فرمائید.
1. نهج البلاغه، کلمات قصار، حکمت 130.
2. سیره ابن هشام، جلد اول، صفحه 639.
