وَ آخَرُ رَابِعٌ، لَمْ یَکْذِبْ عَلَى اللّهِ، وَ لاَ عَلَى رَسُولِهِ، مُبْغِضٌ لِلْکَذِبِ خَوْفاً مِنَ اللّهِ، وَ تَعْظِیماً لِرَسُولِ اللّهِ(صلى الله علیه وآله) وَلَمْ یَهِمْ، بَلْ حَفِظَ مَا سَمِعَ عَلَى وَجْهِهِ، فَجَاءَ بِهِ عَلَى مَا سَمِعَهُ، لَمْ یَزِدْ فِیهِ وَلَمْ یَنْقُصْ مِنْهُ، فَهُوَ حَفِظَ النَّاسِخَ فَعَمِلَ بِهِ، وَ حَفِظَ الْمَنْسُوخَ فَجَنَّبَ عَنْهُ، وَ عَرَفَ الْخَاصَّ وَ الْعَامَّ، وَ الُْمحْکَمَ وَ الْمُتَشَابِهَ، فَوَضَعَ کُلَّ شَیْء مَوْضِعَهُ.

وَ قَدْ کَانَ یَکُونُ مِنْ رَسُولِ اللّهِ(صلى الله علیه وآله) الْکَلاَمُ لَهُ وَجْهَانِ: فَکَلاَمٌ خَاصٌّ، وَ کَلامٌ عَامٌّ، فَیَسْمَعُهُ مَنْ لاَ یَعْرِفُ مَا عَنَى اللّهُ، سُبْحَانَهُ، بِهِ، وَ لاَ مَا عَنَى رَسُولُ اللّهِ(صلى الله علیه وآله) فَیَحْمِلُهُ السَّامِعُ، وَ یُوَجِّهُهُ عَلَى غَیْرِ مَعْرِفَة بِمَعْنَاهُ، وَ مَا قُصِدَ بِهِ، وَ مَا خَرَجَ مِنْ أَجْلِهِ،وَلَیْسَ کُلُّ أَصْحَابِ رَسُولِ الله(صلى الله علیه وآله) مَنْ کَانَ یَسْأَلُهُ وَیَسْتَفْهِمُهُ، حَتَّى إِنْ کانُوا لَیُحِبُّونَ أَنْ یَجِیءَ الاَْعْرَابِیُّ وَ الطَّارِیءُ، فَیَسْأَلَهُ(علیه السلام)حَتَّى یَسْمَعُوا، وَ کَانَ لاَ یَمُرُّ بِی مِنْ ذلِکَ شَیْءٌ إِلاَّ سَأَلْتُهُ عَنْهُ وَ حَفِظْتُهُ، فَهذِهِ وُجُوهُ مَا عَلَیْهِ النَّاسُ فِی اخْتِلاَفِهِمْ، وَ عِلَلِهِمْ فِی رِوَایَاتِهِمْ.

 
ترجمه

چهارمین شخص (ناقل حدیث) کسى است که نه دروغ به خدا بسته، نه بر پیامبرش (و به طور کلى) او همواره دروغ را به سبب خوف از خدا و تعظیم پیامبر(صلى الله علیه وآله) دشمن مى دارد و در آنچه (از پیامبر اکرم) شنیده، اشتباهى (بر اثر سهل انگارى) براى او پیش نیامده است، بلکه آنچه را شنیده است به طور کامل حفظ نموده و همان گونه که شنیده بى کم و کاست آن را نقل کرده است او ناسخ را حفظ کرده و به آن عمل مى کند و از منسوخ آگاه است و از آن دورى مى گزیند، خاص و عام و محکم و متشابه را شناخته و هر کدام را در جایگاه خود قرار داده است (زیرا) گاه سخنى از رسول خدا(صلى الله علیه وآله) صادر مى شد که دو گونه بود; گاه کلامى بود که جنبه خصوصى داشت و گاه کلامى که داراى جنبه عمومى بود، در این میان بعضى از کسانى که مقصود خدا و رسول الله(صلى الله علیه وآله) را نمى دانستند آن را مى شنیدند و حفظ مى کردند و بدون توجّه، آن را برخلاف معنا و مقصود و هدف واقعى آن تفسیر مى کردند و چنان نبود که همه صحابه رسول خدا(صلى الله علیه وآله) (پیوسته) از او پرسش کنند و مسائل مختلف را جویا شوند، تا آنجا که عدّه اى دوست مى داشتند مرد عرب یا سؤال کننده تازه واردى بیاید و مطلبى از آن حضرت بپرسد تا آنها جواب آن را بشنوند و فرا گیرند من (این گونه نبودم، بلکه) هر چه از خاطرم مى گذشت از آن حضرت سؤال مى کردم و حفظ مى نمودم (به همین دلیل چیزى از فروع و اصول اسلام بر من مخفى نماند). این است جهات مختلفى که مردم در احادیث دارند و علل اختلاف روایاتشان.