با توجه به آنچه در صدر این خطبه آمده، این سؤال مطرح مى شود که چرا امام در آغاز از بیان و پاسخ مشروح به سؤال همام خوددارى کرد و پس از اصرار به این کار تن در داد؟
درباره علت تأمل آن حضرت در جواب، وجوهى گفته شده از جمله اینکه:
1ـ امام(علیه السلام) مى دانستند که او مردى بسیار حساس و نسبت به مواعظ پذیراست و بیم آن مى رود که بر اثر حساسیت فوق العاده و تأثر شدید، قالب تهى کند، لذا امام(علیه السلام) به پاسخ اجمالى قناعت فرمود و ذیل خطبه گواه بر آن است.
2ـ در آن مجلس، افراد بیگانه و اغیارى بودند که امام(علیه السلام) مصلحت نمى دید این گوهرهاى گرانبها در اختیار آنان قرار گیرد (گوش نامحرم نباشد جاى پیغام سروش) ذیل خطبه نیز مى تواند گواه بر این معنا باشد، زیرا سؤال آن سائل و جواب امام(علیه السلام)دلیل بر وجود بعضى از نامحرمان در آن جمع است.
3ـ امام(علیه السلام) با این تأمل و سکوت، شوق همام را براى شنیدن پاسخ سؤال بیشتر کرد تا این سخنان در عمق جانش به خوبى جاى گیرد:
وعده وصل چون شود نزدیک *** آتش عشق شعلهور گردد
4ـ ادب در مقام سؤال و جواب، ایجاب مى کند که پاسخ دهنده عجولانه به جواب نپردازد، بلکه با تأمل و درنگ سخن را آغاز کند تا شنونده را به اهمیّت مطلب آشناتر سازد. در حدیثى مى خوانیم که پیامبر اکرم(صلى الله علیه وآله) در پاسخ سؤال پرسشگرى، مقدارى سکوت و تأمل فرمود، کسى عرض کرد آیا مى خواستید درباره این مسئله فکر کنید؟ فرمود: نه، سکوت و تأمل من براى ارج نهادن به عمل و دانش بود.
