در سخن بالا دیدیم که امام(علیه السلام) در مقایسه «خوارج» با لشکر شام و پیروان «معاویه» خوارج را بر آنها ترجیح مى دهد و چنین استدلال مى فرماید که: «خوارج به پندار خود، دنبال حق بودند ولى خطا کردند (وبر اثر جهل و لجاجت و تعصّب) از حق تجاوز کردند و در طرف افراط قرار گرفتند، ولى معاویه و پیروانش آگاهانه به دنبال باطل رفتند و به آن رسیدند»
این مقایسه مخصوص به عصر و زمان آن حضرت نیست; بلکه در هر زمانى این دو گروه یافت مى شوند. هم اکنون گروههایى از دشمنان اسلام را مى شناسیم که آگاهانه به سوى باطل مى روند و کمر به محو اسلام و مسلمین بسته اند; در حالى که گروههایى هستند خواهانِ حقّ اند امّا به علل گوناگون به آن نمى رسند; آنها نیز در مقابل مسلمین قرار مى گیرند.
مسلمین نباید هر دو گروه را یکسان بشمرند بلکه در مبارزاتِ خود، اولویّت را براى گروه اوّل قائل شوند; زیرا در برابر گروه اوّل - که آگاهانه راه فساد و باطل را انتخاب کرده اند - راهى جز مبارزه مسلّحانه نیست; در حالى که گروه دوم، بیش از هر چیز نیاز به ارشاد و آموزش و کارهاى فرهنگى دارند. به همین دلیل، در میدان «نهروان» پس از بیاناتِ گیراىِ امیرمؤمنان على(علیه السلام) اکثریت قاطعِ خوارجِ نهروان، توبه کردند و به سوى حضرت بازگشتند و از «دوازده هزار نفر» جمعیّت، «هشت هزار نفر» در کنار پرچمى که امام(علیه السلام) براى توبه کاران برافراشته بود گرد آمدند.
* * *
