وَ مِنْ کَلام لَهُ عَلَیْهِ السَّلامُ

وَ قَدْ أَرْسَلَ رَجُلا مِنْ أَصْحابِهِ، یَعْلَمُ لَهُ عِلْمُ أَحْوالِ قَوْم مِنْ جُنْدِ الْکُوفَةِ، قَد هَمُّوا بِاللِّحاقِ بِالْخَوارِجِ، وَ کانُوا عَلى خَوْف مِنْهُ(علیه السلام)، فَلَمّا عادِ إِلَیْهِ الرَّجُلُ قالَ لَهُ: «أأمِنُوا فَقَطَنُوا(2)، أم جبنوا فَظَعَنُوا(3)؟» فَقالَ الرَّجُلُ: بَلْ ظَعَنُوا یا أَمیرَالْمُؤمنینَ. فَقالَ(علیه السلام) :

از سخنان امام(علیه السلام) است

امام(علیه السلام) یکى از یاران خود را فرستاد تا از وضع گروهى از سپاه کوفه که تصمیم داشتند به سبب ترس از او به گروه خوارج بپیوندند، اطّلاعى کسب کند. پس از بازگشت، امام(علیه السلام) از او پرسید آیا احساس امنیت کردند و ماندند یا ترسیدند و کوچ کردند؟ عرض کرد: اى امیرمؤمنان ترسیدند و کوچ کردند. در اینجا امام(علیه السلام) سخن زیر را ایراد فرمود:

1. سند خطبه:

با توجه به ارتباط و پیوند این خطبه با خطبه 44 ، صاحب مصادر اسناد آن را ذیل خطبه 44 آورده است. او مى گوید:

افراد متعددى که قبل از سیّد رضى بوده اند داستان این گروه را در کتاب هاى خود آورده اند، از جمله طبرى مورخ معروف در تاریخ خود در حوادث سال 38 هجرى و ثقفى در کتاب الغارات و بلاذرى در انساب الاشراف. گروه دیگرى نیز مانند ابن عساکر در تاریخ دمشق و ابوالفرج اصفهانى در الأغانى در شرح حال مثقلة بن هبیرة آن را ذکر کرده اند. (مصادر نهج البلاغه، جلد 1، صفحه 451-452 و جلد 2، صفحه 441).

2. «قطنوا» از ریشه «قطون» بر وزن «فنون» به معناى اقامت گزیدن وتوطّن کردن است.

3. «ظعنوا» از ریشه «ظعن» بر وزن «رهن» نقطه مقابل قطون و به معناى کوچ کردن است.