خطبه 91 (خطبه اشباح)
و من خطبة له علیه السلام
تعرف بخطبة الاشباح و هى من جلائل خُطَبه(علیه السلام)
رَوى مَسْعدة بن صَدَقة عن الصادق، جعفر بن محمّد(علیهم السلام) أنّه قال: خَطب أمیرالمؤمنین(علیه السلام) بهذه الخطبة على منبر الکوفة، و ذلک أنّ رجلا أتاه فقال له: یا أمیرالمؤمنین صِفْ لنا ربّنا مثلما نراه عیاناً لنزداد له حُبّاً و به معرفةً، فغضب و نادى: الصلاة جامعة، فاجتمع النّاس حتّى غصّ المسجد بأهله، فصعد المنبر و هو مُغضب متغیّر اللون، فحمدالله و أثنى علیه و صلّى على النبىّ(صلى الله علیه وآله) ثمّ قال:...
این خطبه که به خطبه «اشباح» معروف است، از خطبه هاى درخشان آن حضرت مى باشد.
مسعدة بن صدقه از امام صادق(علیه السلام) نقل مى کند: امیرمؤمنان(علیه السلام) این خطبه را بر منبر کوفه به این جهت ایراد کرد که شخصى از امام(علیه السلام) خواست، خدا را آن چنان برایش توصیف کند که گویا او را با چشم مى بیند، تا بر معرفتش افزوده گردد! امام(علیه السلام) از این سخن خشمگین شد و اعلام کرد همه حاضر شوند; مسجد پر از جمعیّت شد، امام(علیه السلام) بر منبر قرار گرفت، در حالى که غضبناک بود و رنگ چهره اش متغیّر; پس از ستایش خداوند و درود بر پیامبر اسلام(صلى الله علیه وآله) چنین فرمود:...
1. سند خطبه: در کتاب «مصادر نهج البلاغه» چنین آمده است که: تعبیر «سیّد رضى» در آغاز این خطبه، براى پى بردن به سند آن کافى است. چرا که او این خطبه را از «مسعدة بن صدقه» از امام صادق(علیه السلام) نقل کرده است و مى دانیم که «مسعده» داراى کتاب هایى از جمله: کتاب «خطب امیر مؤمنان(علیه السلام)» است; این کتاب تا زمان «سیّد هاشم بحرانى» (محدّث معروف که در قرن یازدهم مى زیسته) وجود داشته و در اختیار او بوده است; زیرا روایات فراوانى در کتاب معروفش «تفسیر برهان» از آن نقل کرده است.
به هر حال، این خطبه از خطبه هاى مشهور امیرمؤمنان است، که جمعى از علماى اسلام، قبل و بعد از «سیّد رضى» آن را در کتاب هاى خود نقل کرده اند.«احمد بن عبد ربّه» مالکى در «عقد الفرید» و «شیخ صدوق» در کتاب «توحید» (با تفاوتى در الفاظ) آن را نقل کرده اند (این هر دو قبل از سیّد رضى مى زیسته اند.)
سپس «زمخشرى» در «ربیع الأبرار» و «ابن اثیر» در «نهایه» بخش هایى از آن را ذکر کرده اند. به گفته مرحوم «سیّد بن طاووس» محتواى این خطبه به قدرى عظمت دارد که خودش گواه بر صدق و اعتبارش مى باشد و نیازى به سند متواتر ندارد (چرا که بسیار بعید است، چنین مضامینى از غیر معصوم صادر شود). (مصادر نهج البلاغه، جلد 2، صفحه 168).
