انسان وقتى آثار صوفیه را ورق مى زند و با تأمل و کنجکاوى در نوشته هاى آنان تأمل مى نماید به دو نوع مطلب بر مى خورد:

1ـ مطالبى ساده و در خور مطالعه و احیاناً سودمند که از مذاهب وادیان مختلف و اندیشه هاى گوناگون گرفته اند; و در این راه، نظرشان تنها محدود به اسلام نبوده، بلکه از آئین «مسیح» و «بودا» و «خسروانى» و «زرتشت» و «مانى» و «مزدک» و اندیشه هاى «افلاطون» و «فلوطین» و دیگران اقتباس کرده و از ترکیب آنها مسلکى به عنوان «تصوف» ساخته اند; زیرا به قول بعضیها: «صوفیان پخته و وارسته معتقداند که هر یک از مذاهب و مسالک داراى جزئى از حقیقت است ولو آن حقیقت به مقدار بسیار کمى باشد. نتیجه چنین عقیده اى این است که صوفى روشن ضمیر غیر متعصب حاضر است آن حقایق را در هر جا و نزد هر فرقه اى ببیند اخذ کند و التقاط نماید»(1) و از این راه، کوشیده اند با سخت گیریهاى همه مذاهب و مرام ها مقابله و مخالفت کنند.

2ـ مطالبى که نادرست و نابخردانه و خرافات آشکار است. و در این باب نوشته هاى صوفیها به درجه اى مشوش و درهم است که گاه به خوابهاى پریشانى بیشتر شباهت دارد و ادعاهاى عجیب و غریب که انسان سخت در تعجب فرو مى رود.

از این گونه است «معراج نامه با یزید بسطامى»(2) و شطحیات حلاج و الهام وارد بر جنید(3) و الهام وارد بر ابوالحسن فرقانى(4) همچنین حکایات گوناگون بسیار در مثنوى مولوى، الهام آمدن به شیخ اعظم... (نقد العلم و العلماء / 310) همچنین دعاوى شگفت ابن عربى و از همه عجیب تر کرامات شیخ احمد جامى است که «محمد عزنوى» در کتاب «مقامات ژنده بیل» در حدود 400 کرامت و خارق عادت بر شیخ احمد بر شمرده که مى توان شاهکارى از هذیانش گفت.

بالاخره تعلیمات مذکور با قرآن و حدیث و سیره پیامبر اسلام(صلى الله علیه وآله) و امامان معصوم(علیهم السلام) و یاران آنها سازکار نیست; و آنچه خلافکارى صوفیان را بزرگتر گردانیده، آن است که دستبردهایى در اسلام کرده و گویا خواسته اند تا بتوانند به اسلام رنگ صوفیگرى بزنند و به جاى آنکه خود پیرو اسلام باشند، اسلام را پیرو خود سازند. اگر کسى بخواهد خلافهاى صوفیان را تنها در این زمینه بنویسد کتاب بزرگى خواهد بود. این است که یشوایان دین که حافظان دین و نگهبانان اعتقاد و ایمان مردم هستند با بدعت صوفیگرى مبارزه کرده اند، و شیعیان و پیروان خود را از پیروى صوفیان بر حذر داشته اند.

براى پى بردن به ماهیت صوفیه کافى است روایاتى را که از رسول اکرم(صلى الله علیه وآله) و ائمه اطهار(علیهم السلام) وارد شده است ملاحظه کنیم، صاحب وسائل الشیعه مرحوم شیخ حرّ عاملى (1104 هـ)در کتاب «الاثنى عشریه» دهها روایت در مذمّت صوفیه نقل کرده است.

همچمنین علماء و فقهاى بزرگ شیعه که مرزداران ایمان و اعتقاد مردم مى باشند با این بدعت آشکار در طول تاریخ به مبارزه برخاسته با نوشتن کتابها و رساله ها عقاید انحرافى آنان را نقد کرده اند. از جمله کتابهایى که در نقد عقاید صوفیه به قلم روز نوشته شده، کتاب کم حجم و پر فایده «جلوه حق» به قلم استاد ما و استاد بزرگ حوزه و زعیم عالیقدر شیعه حضرت آیت الله العظمى مکارم شیرازى است. این کتاب را استاد گرچه حدود 40 سال پیش در دوران جوانى نوشته و ظاهراً اولین اثر چاپى اواست; ولى در نوع خود کتاب بسیار ارزشمند و مفید و «مؤثر مى باشد; و در این اواخر در آن تجدید نظر کرده و تغییرات و اصلاحات فراوانى در آن کردند و بر ارزش آن افزودند.

این کتاب که مدت ها است نایاب شده بود به در خواست علاقه مندان هم اکنون به زیور طبع آراسته مى گردد و این چاپ نسبت به چاپهاى قبلى مزایایى دارد که از جمله: افزودن یک مقاله مفصل زیر عنوان «عرفان اسلامى و عرفان التقاطى» توسط خود استاد بر اصل کتاب است. و دیگر مقدمه و مقاله اى به نام «پیدایش تصوف در جامعه اسلامى» و پاورقى هائى است که توسط نگارنده این سطور بر این چاپ افزوده شده است.

لازم به یادآورى است منظور ما این است کسانى که میل دارند با یک مطالعه کوتاه، اطلاعات قابل توجهى از طرز فکر و عقاید صوفیه به دست آورند، گمشده خود را در این کتاب به دست آورده، درباره آنها به قضاوت بنشینند. امید است این خدمت ناچیز مقبول درگاه حضرت احدیت و موجب خشنودى حضرت ولى عصر امام زمان (روحى له الفداء) باشد و باعث بیدارى و آگاهى همگان مخصوصاً نسل جوان و تحصیل کرده گردد.

انّه ولىُ التّوفیق

قم - حوزه علمیّه - داود الهامى

21/4/73

1.. تاریخ تصوف، صفحه 7 و 8.
2. تذکرة الاولیاء جلد 1 صفحه 6 - 172.
3. همان مدرک جلد 2، صفحه 13.
4. همان مدرک، جلد 2، صفحه 212.