از روایات بسیارى استفاده مى شود که هنگامى که انسان را در قبر گذاشتند، دو فرشته از فرشته هاى الهى به سراغ او مى آیند و از اصول و عقاید او، توحید، نبوت و ولایت و حتّى طبق بعضى از روایات، از چگونگى مصرف کردن عمر در طرق مختلف و طریق کسب اموال و مصرف آنها از او سؤال مى کنند، چنان چه از مؤمنان راستین باشد به خوبى از عهده جواب برمى آید و مشمول رحمت و عنایات حق مى شود، و اگر نباشد در پاسخ این سؤالات درمى ماند و مشمول عذاب دردناک برزخى مى شود.
از این دو فرشته در بعضى روایات به عنوان «ناکر» و «نکیر» و در بعضى «منکر» و «نکیر» یاد شده است.
در حدیثى از امام على بن الحسین(علیه السلام) مى خوانیم: «در هر جمعه، در مسجد پیامبر(صلى الله علیه وآله) مردم را با این سخنان موعظه مى کرد و اندرز مى داد. به گونه اى که مردم محتواى آن را حفظ کردند و نوشتند مى فرمود: (ایها الناس اتقوا الله و اعلموا انکم الیه ترجعون).
سپس در بخش دیگرى از کلمات شریف و تکان دهنده اش به ورود دو فرشته منکر و نکیر، براى سؤال قبر اشاره کرده، و مى فرماید: «بدان، نخستین چیزى که آن دو فرشته از تو سؤال مى کنند این است که پروردگار تو کیست، و پیامبر تو کیست، و همچنین از دینى که به آن پایبند بودى و از کتابى که آن را مى خواندى، و از امامى که ولایتش را پذیرفته بودى، سپس از عمرت سؤال مى کنند، که در کدام راه بر باد دادى و از اموالت که از کجا آوردى، و در کجا مصرف کردى؟ جانب احتیاط را نگهدار، و درباره خود بیندیش و قبل از آزمایش، سؤال و امتحان، پاسخ را آماده کن، که اگر با ایمان تقوا و آگاه به دین و پیرو صادقین و موالى اولیا الله باشى، خداوند پاسخ لازم را به تو تلقین مى کند و زبانت را به حق مى گشاید و جواب خواهى داد، و در این هنگام از سوى خدا بشارت جنت، رضوان و خیرات فراوان به تو داده مى شود، و فرشتگان الهى، با روح و ریحان از تو استقبال مى کنند و اگر چنین نباشد، زبانت به لکنت مى افتد و دلیلت باطل مى شود و از دادن پاسخ فرو مى مانى و نابینا مى شوى و بشارت به آتش داده مى شود و فرشتگان عذاب، به استقبال تو مى آیند.
در اینجا سؤالى مطرح است، و آن این سؤال از روح در قالب مثالى و برزخى مى شود یا با همین جسم مادى عنصرى؟ به این ترتیب که روح به طور موقت (البتّه، نه به طور کامل، بلکه به همین مقدار که قادر به پاسخ سؤال باشد) به او باز مى گردد و مورد سؤال قرار مى گیرد. آنچه از بعضى روایات استفاده مى شود این است که روح نوعى تعلق و ارتباط با همین جسم مادى و عنصرى پیدا مى کند، به مقدارى که سؤالات را درک کند و بتواند آنها را پاسخ گوید.
این نکته نیز قابل ذکر است که از قرائن موجودات در روایات برمى آید که، سؤال و جواب قبر یک سؤال و جواب ساده معمولى نیست، که انسان هر چه مایل باشد در پاسخ آن بگوید، بلکه سؤالى است که پاسخ آن از درون جان انسان و از باطن عقاید هر کس مى جوشد و تلقین اموات کمکى به جوشش آن است، نه این که بتواند مستقلا اثر بگذارد، گویى جوابى است از عمق تکوین و حقیقت باطن.