نخستین آیه، از عمومیت قانون مرگ سخن مى گوید، سرنوشتى که براى همه انسانها، و همه موجودات زنده، بلکه حتى براى موجودات غیرزنده حتمى است. مى فرماید: هر انسانى سرانجام مرگ را مى چشد (کُلُّ نَفس ذائِقَةُ المَوتِ).
این تعبیر در سه آیه قرآن مجید آمده است و تکرار آن اشاره اى است به قطعى بودن مرگ; و در ضمن هشدارى است به همه انسانها که از این سرنوشت قطعى غافل نشوند.
و از آنجا که مرگ دریچه اى است به سوى عالم بقا، بلافاصله بعد از آن مى افزاید: پاداش عمل خویش را به طور کامل فقط روز قیامت دریافت خواهید نمود (واِنَّما تُوَفَّونَ اُجُورَکُم یَومَ القِیَامَةِ). اشاره به این که دنیا جاى عمل است، نه حساب و جزا و آخرت جاى حساب و جزا است نه عمل، هر چند در دنیا و عالم برزخ اجر و پاداشهاى محدودى وجود دارد، ولى مسلماً اجر و پاداش کامل تنها در سراى آخرت است.
این احتمال نیز وجود دارد که تعبیر فوق اشاره به این باشد که در قیامت تنها وسیله نجات آدمى اعمال پاک اوست، وگرنه مال، جاه، مقام، فرزند، عشیره
و قبیله، گره اى از کار کسى نمى گشاید، شبیه این آیه: «(یَوْمَ لاَ یَنْفَعُ مَالٌ وَلاَ بَنُونَ * إِلاَّ مَنْ أَتَى اللهَ بِقَلْب سَلِیم); روزى که مال و فرزندان سودى نمى بخشند; مگر کسى که در پیشگاه خدا، با قلب سلیم (از شرک اعتقادها فاسد) حاضر شود».(1)
ولى تفسیر اول مناسب تر به نظر مى رسد و بسیارى از مفسّرها آن را برگزیده اند.
 
در مرگ شک نیست
اصولا انسان در هر چیز شک و تردید کند، در مرگ نمى تواند شک و تردید داشته باشد. تمام اهل آسمانها و زمین مى میرند، و همه موجودات زنده در کام مرگ فرو مى روند، و همه بدون استثناء اجل و سرآمدى دارند که لحظه اى در آن تأخیر نیست، و آنچه مردم درباره یکدیگر، یا زعماى خود دعاى خلود و جاودانى دارند تعارفهایى بى محتوایى بیشتر نیست، کدام خلود؟ و کدام جاودانى؟ در حالى که همه انبیا و اولیا این راه را پیمودند، و همگى بدون استثناء از این گذرگاه گذشتند.
در ضمن از این آیه استفاده مى شود که: اولا روح آدمى با مرگ نمى میرد، چرا که مى گوید: هر نفسى مرگ را مى چشد، و معناى چشیدن این است که روح باقى است و مرگ را درک مى کند، و ثانیاً، از آن استفاده مى شود که روح غیر از بدن است، چرا که با مرگ باقى است.
در حدیث آمده است که وقتى آیه شریفه «(کُلُّ مَنْ عَلَیْهَا فَان); تمام کسانى که بر روى زمین هستند فانى مى شوند»(2) نازل شد، ملائکه گفتند: «مات اهل
الارض»، (فرمان مرگ اهل زمین صادر شد) و هنگامى که آیه «کل نفس ذائقة الموت» نازل شده، فرشتگان گفتند: (فرمان مرگ ما نیز صادر شد).
درست است که واژه نفس گاهى بر خداوند نیز اطلاق شده است مانند: سخن حضرت عیسى(علیه السلام) در برابر خداوند (و لا اعلم ما فى نفسک)(3) ولى واضح است که در آیه مورد بحث تعبیر، (کل نفس) اشاره به مخلوقاتست نه خالق.

(1). سوره شعراء، آیه 89.
(2). سوره رحمان، آیه 26.
(3). سوره مائده، آیه 116.