از جمله موضوعاتى که بعد از لغو پیمان مشرکان و حکم جهاد با آنان، امکان داشت که براى بعضى مطرح گردد، این بود که چرا ما این گروه عظیم را از خود برانیم و اجازه ندهیم براى مراسم حج قدم به مسجد الحرام بگذارند، در حالى که شرکت آنان در این مراسم از هر نظر مایه آبادى است (هم آبادى بناى مسجد الحرام از نظر کمکهاى مهمى که آنها به این کار مى کردند و هم آبادى معنوى از نظر افزایش جمعیت در اطراف خانه خدا).
آیات فوق به این گونه افکار واهى و بى اساس پاسخ مى گوید، و در نخستین آیه تصریح مى کند که: «(مَا کَانَ لِلْمُشْرِکِینَ أَنْ یَعْمُرُوا مَسَاجِدَ اللهِ شَاهِدِینَ عَلَى أَنفُسِهِمْ بِالْکُفْرِ); مشرکان حق ندارند مساجد خدا را آباد کنند، با این که به صراحت به کفر خود گواهى مى دهند».
گواهى آنها بر کفر خودشان هم از لابه لاى سخنانشان آشکار است، و هم از لابه لاى اعمالشان. و حتى طرز عبادت و مراسم حجشان نیز، گواه این موضوع است.
سپس به دلیل و فلسفه این حکم اشاره کرده و مى گوید: «(أُوْلَئِکَ حَبِطَتْ أَعْمَالُهُمْ); اینها به خاطر نداشتن ایمان، اعمالشان نابوده مى شود و بر باد مى رود و در پیشگاه خدا کمترین وزن و قیمتى ندارد».
و به همین دلیل نه کوشش هایشان براى عمران و آبادى مسجدالحرام یا مانند آن ارزشى دارد، و نه انبوه اجتماعشان در اطراف خانه کعبه.
خداوند پاک و منزه است و خانه او نیز پاک و پاکیزه مى باشد و دستهاى آلودگان باید از خانه خدا و مساجد به کلى قطع شود.
و در آیه بعد براى تکمیل این سخن شرایط آباد کننده هاى مساجد و کانونهاى پرسش و عبادت را ذکر مى کند و براى آنها پنج شرط مهم بیان مى دارد و مى گوید:
«(إِنَّمَا یَعْمُرُ مَسَاجِدَ اللهِ مَنْ آمَنَ بِاللهِ وَالْیَوْمِ الاْخِرِ); تنها کسانى مساجد خدا را آباد مى سازند که، به خداوند و روز رستاخیر ایمان دارند».
این اشاره به شرط اوّل و دوم است، که جنبه اعتقادى و زیربنایى دارد و تا آن نباشد هیچ عمل پاک، شایسته و خالصى از انسان سر نمى زند، بلکه اگر در ظاهر هم شایسته باشد، در باطن آلوده به انواع غرض هاى ناپاک خواهد بود.
بعد به شرطهاى سوم و چهارم اشاره کرده و مى گوید: «(وَأَقَامَ الصَّلاَةَ وَآتَى الزَّکَاةَ); و نماز را برپا دارید و زکات را بدهید».
یعنى، ایمانش به خدا و روز رستاخیز تنها در مرحله ادعا نباشد; بلکه با اعمال پاکش آن را تأیید کند و پیوندش با خدا و با خلق خدا محکم باشد، نماز بخواند و زکات بپردازد.
سرانجام به آخرین شرط اشاره کرده و مى گوید: «(وَلَمْ یَخْشَ إِلاَّ اللهَ); و جز از خدا نترسید».
قلبش مملوّ از عشق به خداست و تنها در برابر فرمان او احساس مسئولیت مى کند و بندگان ضعیف را کوچکتر از آن مى شمرد که بتوانند در سرنوشت او و جامعه و آینده او و پیروى و پیشرفت او و بالاخره در آبادى کانون عبادت او تأثیرى داشته باشند.
و در پایان اضافه مى کند: «(فَعَسَى أُوْلَئِکَ أَنْ یَکُونُوا مِنْ الْمُهْتَدِینَ); این گروه که داراى چنین صفاتى هستند ممکن است هدایت شوند و به هدف خود برسند و در عمران و آبادى مساجد خدا بکوشند و از نتایج بزرگ آن بهره مند شوند».