دستور امر به معروف و نهى از منکر، یک دستور عام است، که شامل همه مسلمانها مى شود، ولى از آیات فوق و روایاتى که درباره حقوق فرزند و مانند آن در منابع اسلامى وارد شده، به خوبى استفاده مى شود که انسان در مقابل همسر و فرزند خویش مسئولیّت سنگین ترى دارد و مؤظف است تا آنجا که مى تواند در تعلیم و تربیت آنها بکوشد و آنها را از گناه باز داشته و به نیکیها دعوت نماید و تنها به تغذیه جسم آنها قناعت نکند. در حقیقت اجتماع بزرگ انسانها، از واحدهاى کوچکى که «خانواده» نام دارد تشکیل مى شود و اگر این واحدهاى کوچک که رسیدگى به آن آسان تر است اصلاح گردد، کل جامعه اصلاح مى شود، و این مسئولیّت در درجه اوّل بر عهده پدرها و مادرهاست. به ویژه در عصر ما که امواج کوبنده فساد در بیرون خانواده ها بسیار قوى و خطرناک است و براى خنثى کردن آنها باید از طریق تعلیم و تربیت خانوادگى برنامه ریزى اساسى تر و دقیق ترى انجام گیرد نه تنها آتش قیامت، که آتشهاى دنیا نیز از درون وجود انسانها سرچشمه مى گیرد، و هر کسى وظیفه دارد خانواده خود را از این آتشها حفظ کند.
در حدیثى مى خوانیم: «هنگامى که آیه فوق نازل شد، کسى از یاران پیامبر(صلى الله علیه وآله)سؤال کرد: چگونه خانواده خود را از آتش دوزخ حفظ کنم؟
پیامبر(صلى الله علیه وآله) فرمود: «تامرهم بما امرالله، و تنها هم عمّانها هم الله، ان اطاعوک کنت قد وقیتهم، و ان عصوک کنت قد قضیت ما علیک; آنها را امر به معروف و نهى از منکر مى کنى، اگر از تو پذیرفتند آنها را از آتش دوزخ حفظ کرده اى، و اگر نپذیرفتند وظیفه خود را انجام داده اى».
و در حدیث جامع و جالب دیگرى از رسول خدا(صلى الله علیه وآله) آمده است: «الا کلکم راع، و کلکم مسئول عن رعیته فالامیر على الناس راع، و هو مسئول عن رعیته والرجل راع على اهل بیته، و هو مسئول عنهم، فالمرئه راعیه على اهل بیت بعلها وولده، و هى مسئوله عنهم الافکلکم راع و کلکم مسئول عن رعیته; و بدانید که همه شما نگهبانید، و همه در برابر کسانى که مأمور نگهبانى آنها هستید مسئولید امیر و رئیس حکومت اسلامى، نگهبان مردم است و در برابر آنها مسئول است مرد نگهبان خانواده خویش است و در مقابل آنها مسئول است، و زن نیز نگهبان خانواده شوهر و فرزندان است و در برابر آنها مسئول مى باشد وبدانید همه شما نگهبانید و همه شما در برابر کسانى که مأمور نگهبانى آنها هستید مسئولید».
این بحث را با حدیثى از امیرالمؤمنین(علیه السلام) پایان مى دهیم; امام على(علیه السلام)در تفسیر آیه فوق فرمود: «علّموا انفسکم و اهلیکم الخیر، و ادبوهم; خود و خانواده خویش را نیکى بیاموزید و آنها را ادب کنید».(1)
در پایان براى مردانى که خانم هایشان با آرایش کامل در خیابانها و پارکها مى گردند و آنها هیچ ناراحت نمى شوند و آنها را از این وضع منع نمى کنند چند بیت شعر از اشعار سعدى را براى پند واندرز مى آوریم خواه پند گیرند خواه ملال.
 
چو زن راه بازار گیرد بزن
چو زن راه بازار گیرد، بزن *** و گرنه تو در خانه بنشین، چو زن
اگر روى بیگانه خندید زن *** دگر مرد گوى، لاف مردى مزن
بَرِ پنبه آتش نشاید فروخت *** که تا چشم بر هم زنى، خانه سوخت
زلیخا; چو گشت از مى عشق مست *** به دامان یوسف درآویخت دست
چنان دیو شهوت رضا داده بود *** که چون گرگ، در یوسف افتاده بود(2)
«روى عن النبى(صلى الله علیه وآله): انه نظر الى بعض الاطفال فقال: ویلً لاولاد آخر الزمان من آبائهم: فقیل یا رسول الله من آبائهم المشرکین؟ (فقال لا،) من آبائهم المؤمنین لا یعلمونهم شیئاً من الفرائض واذا تعلموا اولادهم منعوهم و رضوا عنهم بعرض بسیر من الدنیا فانا منهم برىً و هم منى براء; رسول اکرم(صلى الله علیه وآله) به بعضى از کودکان نظر افکنده و فرمود: واى به فرزندان آخر الزمان از روش ناپسند پدرانشان! عرض شد یا رسول الله از پدران مشرک؟ فرمود: نه، از پدران مسلمان که به فرزندان خود هیچ یک از واجبات دینى را نمى آموزند و اگر هم آنها بخواهند بروند و یاد بگیرند مانع آنها مى شوند و به ناچیزى از امور مادى درباره آنها قانع هستند، و من از این مردم بیزارم و آنان نیز از من بیزارند».(3)

(1). تفسیر نمونه، ذیل آیه 6 سوره تحریم.
(2). بوستان سعدى، ص 394.
(3). کتاب کودک فلسفى، ج 2، ص 188.