11. معدن علم و دانش
امام صادق(علیه السلام) فرمود: «سَتَخْلُو کُوفَةُ مِنَ الْمُؤمِنِینَ، وَیَأْزِرُ عَنْهَا الْعِلْمُ کَما تَأْزِرُ الْحَیَّةُ فى جُحْرِها، ثُمَّ یَظْهَرُ الْعِلْمُ بِبَلْدَة یُقالُ لَها قُمْ، وَتَصِیرُ مَعْدِناً لِلْعِلْمِ وَالْفَضْلِ، حَتّى لایَبْقى فی الاَْرْضِ مُسْتَضْعَفٌ فى الدّینِ حَتّى الْمُخَدَّراتِ فِى الْحِجالِ، وَذلِکَ عِنْدَ قُرْبِ ظُهُورِ قائِمِنا، فَیَجْعَلُ اللّهُ قُمْ وَاَهْلَهُ قائِمینَ مَقامَ الْحُجَّةِ، وَلَوْلا ذلِکَ لَساخَتِ الاَْرْضُ بِأَهْلِها، وَلَمْ یَبْقَ فى الاَْرْضِ حُجَّةٌ، فَیَفیضُ الْعِلْمُ مِنْهُ اِلى سایِرِ الْبِلادِ فی الْمَشْرِقِ وَالْمَغْرِبِ، فَیَتِمُّ حُجَّةُ اللهِ عَلَى الْخَلْقَ حَتّى لایَبْقى اَحَدٌ عَلَى الاَْرْضِ لَمْ یَبْلُغْ اِلَیْهِ الدّینُ وَالْعِلْمُ، ثُمَّ یَظْهَرُ الْقائِمُ(علیه السلام); بزودى کوفه از مؤمنان تهى خواهد گشت و علم و دانش از آن رخت برخواهد بست، همانند مارى که در لانه اش پنهان شود. آن گاه علم و دانش در شهرى به نام قم آشکار خواهد شد. این شهر معدن دانش و فضیلت خواهد شد تا آنجا که بر روى کره زمین کسى نمى ماند که در دین ضعیف وناتوان باشد، حتّى زنان پرده نشین; و این امر نزدیک ظهور قائم ما رخ
خواهد داد. خداوند قم و مردم آن را جانشینان حضرت حجّت قرار مى دهد. اگر چنین نبود بى شک زمین اهل خود را مى بلعید و در روى زمین حجتى باقى نمى ماند. علم و دانش از این شهر به شهرهاى دیگر در شرق و غرب عالم سرازیر مى شود و بدین سان حجّت خدا بر بندگانش تمام مى شود، تا آنجا که در کره خاکى کسى نمى ماند که دین و دانش به او نرسیده باشد; سپس حضرت مهدى(علیه السلام) ظهور مى کند».(1)
 
12. کانون شیعیان
عبدالله بن سنان روایت مفصّلى از امام صادق(علیه السلام) نقل کرده، که در بخشى از آن آمده است: «وَهُوَ مَعْدِنُ شیعَتِنا; قم کانون شیعیان ماست».(2)
 
13. به قم پناه ببرید
امام صادق(علیه السلام) فرمود: «اِذا عَمَّتِ الْبُلْدانَ الْفِتَنُ فَعَلَیْکُمْ
بِقُمْ وَحَوالیها وَنَواحیها فَاِنَّ الْبَلاءَ مَدْفُوعٌ عَنْها; هنگامى که فتنه ها همه شهرها را فرا بگیرد به قم و اطراف آن پناه ببرید که بلا از قم دفع شده است».(3)
 
14. سلام وبرکات خدا بر قم
امام صادق(علیه السلام) فرمود: «اِنَّ لَعَلى قُمْ مَلِکاً رَفْرَفَ عَلَیْها بِجَناحَیْهِ لایُریدُها جَبّارٌ بِسُوء اِلاّ اَذابَهُ اللّهُ کَذَوبِ الْمِلْحِ فى الْماءِ، ثُمَّ اَشارَ اِلى عیسَى بْنِ عَبْدِاللّهِ(4) فَقالَ: سَلامُ اللّهِ عَلى اَهْلِ قُمْ. یَسْقَى اللّهُ بِلادَهُمُ الْغَیْثَ، وَیُنْزِلُ اللّهُ عَلَیْهِمُ الْبَرَکاتِ، وَیُبَدِّلُ اللّهُ سَیِّئاتِهِمْ حَسَنات، هُمْ اَهْلُ رُکُوع وَسُجُود وَقِیام وَقُعُود، هُمُ الْفُقَهاءُ الْعُلَماءُ الْفُهَماءُ، هُمْ اَهْلُ الدِّرایَةِ وَالرِّوایَةِ وَحُسْنِ الْعِبادَةِ; برفراز قم فرشته اى پیوسته بال و پر مى زند. هیچ ستمگرى تصمیم سویى در مورد قم نمى گیرد مگر این که خداوند او را (بهوسیله آن فرشته) نابود
مى کند، همانگونه که نمک در آب حل مى شود. حضرت سپس از عیسى بن عبدالله قمى یاد کرد و فرمود: سلام و درود خدا بر اهل قم. محلى که خداوند آن را با آب باران سیراب مى کند، و برکاتش را بر اهل آن نازل مى نماید، و گناهان و خطاهاى آنان را تبدیل به حسنه مى کند. آنان اهل رکوع و سجود و قیام و قعودند. آنها هستند فقها و علما و خردمندان. آنان اهل روایت و درایت و عبادت نیکو هستند».(5)
 
15. سالم ترین شهرها
ابوموسى اشعرى از حضرت على(علیه السلام) پرسید: سالم ترین و بهترین شهرها به هنگام نزول فتنه ها و شعلهور شدن آتش جنگ ها چه شهرى است؟ حضرت فرمود: «اَسْلَمُ الْمَواضِعَ یَوْمَئِذ اَرْضُ الْجَبَلِ، فَاِذَا اضْطُرِبَتْ خُراسانُ وَوَقَعَتِ الْحَرْبُ
بَیْنَ اَهْلِ جُرْجانَ وَطَبرِسْتانَ وَخَرِبَتْ سَجِسْتانُ فَاَسْلَمُ الْمَواضِعَ یَوْمَئِذ قَصَبَةُ قُمْ، تِلْکَ الْبَلْدَةُ الَّتى یَخْرُجُ مِنْها اَنْصارُ خَیْرِ النّاسِ اَباً وَاُمّاً وَجَدّاً وَجَدَّةً وَعَمّاً وَعَمَّةً، تِلْکَ الَّتى تُسَمَّى الزَّهْراءُ، بِها مَوْضِعُ قَدَمِ جِبْرَئیلِ، وَهُوَ الْمَوْضِعُ الَّذى نَبَعَ مِنْهُ الْماءُ الَّذى مَنْ شَرِبَ مِنْهُ اَمِنَ مِنَ الدّاءِ; سالم ترین مکان ها در آن روز سرزمین کوهستان (ایران) است. هنگامى که خراسان مضطرب و ناامـن شـود وجنگى میان اهالى گرگان و مازندران رخ دهد و سیستان خراب شود، سالم ترین شهرها در آن زمان قم است. شهـرى که یاران بهترین انسان از نظر پدر و مادر و جدّ و جده و عمـو و عمـه از آن خروج مى کنند. شهرى که به نام زهرا نامیده مى شـود، شهرى که در آن محلّ قدم جبرئیل یافت مى شود و از آن قدمگاه چشمه اى جوشیده که هر کس از آن بنوشد از درد در امان خواهد بود».(6)
 
16. خاک قم مقدّس است
امام صادق(علیه السلام) فرمودند: «تُرْبَةُ قُمْ مُقَدَّسَةٌ وَاَهْلُها مِنّا وَنَحْنُ مِنْهُمْ، لایُریدُهُمْ جَبّارٌ بِسُوء اِلاّ عُجِّلَتْ عُقُوبَتُهُ مالَمْ یَخُونُوا اِخْوانَهُمْ فَاِذا فَعَلُوا ذلِکَ سَلَّطَ اللّهُ عَلَیْهِمْ جَبابِرَةَ سُوء! اَما اِنَّهُمْ اَنْصارُ قائِمِنا وَدُعاةُ حِقِّنا. ثُمَّ رَفَعَ رَأْسَهُ اِلَى السَّماءِ وَقالَ: اَللّهُمَّ اَعْصِمْهُمْ مِنْ کُلِّ فِتْنَة وَنَجِّهِمْ مِنْ کُلِّ هَلَکَة; خاک قم مقدّس است، ومردم قم از ما، و ما از آنها هستیم. هر ظالم ستمگرى نسبت به قم نظر سویى داشته باشد خداوند در مجازاتش تعجیل مى کند. این ویژگى ها براى اهل قم تا زمانى است که نسبت به یکدیگر خیانت نکنند. اگر چنین کنند خداوند حاکمان ستمگرى را بر آنها مسلّط مى کند. آگاه باشید که یاران حضرت مهدى(علیه السلام) و دعوت کنندگان به حقّ ما، قمى ها هستند. سپس حضرت سر به آسمان بلند کرد و این گونه در حق اهل قم دعا کرد: خدایا! آنها را از هرفتنه اى حفظ کن و از هر هلاکت و نابودى مصون بدار».(7)
 
17. صورت قم
حضرت رسول(صلى الله علیه وآله) فرمودند: «زمانى که به معراج رفتم در آسمان چهارم بنایى را مشاهده کردم که گنبد آن از لؤلؤ ساخته
شده بود و داراى چهار ستون و چهار در بود، که گویا از استبرق سبز ساخته شده بود. به جبرئیل گفتم: این بناى با عظمت که همانند آن را در آسمان چهارم ندیدم چیست؟ گفت: حَبیبى مُحَمَّدُ، هذِهِ صُورَةُ مَدینَة یُقالُ لَها قُمْ یَجْتَمِعُ فیها عِبادُاللّهِ الْمُؤْمِنُونَ یَنْتَظِرُونَ مُحَمَّداً وَشَفاعَتَهُ لِلْقِیامَةِ وَالْحِسابِ، یَجْرى عَلَیْهِمُ الْغَمُّ وَالْهَمُّ وَالاَْحْزانُ وَالْمَکارِهُ; این
صورت یکى از شهرهاى روى زمین به نام قـم است. مؤمنـانى در این شهر جمع مى شوند که در انتظار محمد، و شفـاعت وى در روز قیامت و به هنگام حساب و کتاب هستند، در حالى که در راه اهداف فوق، همّ و غم و حزن و اندوه بر آنان جارى مى گردد».(8)
 
18. پناهگاه فاطمیّون
امام صادق(علیه السلام) فرمود: «اِذا اَصابَتْکُمْ بَلِیَّةٌ وَعَناءٌ فَعَلَیْکُمْ بِقُمْ. فَاِنَّهُ مَأْوى الْفاطِمِیّینَ، وَمُسْتَراحُ الْمُؤْمِنینَ. وَسَیأتى زَمانٌ یَنْفَرُ اَوْلِیائُنا وَمُحِبُّونا عَنّا وَیَبْعُدُونَ مِنّا، وَذلِکَ مَصْلَحَةٌ لَهُمْ لِکَیْلا یُعْرَفُوا بِوِلایَتِنا، وَیَحْقِنُوا بِذلِکَ دِمائَهُمْ وَاَمْوالَهُمْ. وَما اَرادَ اَحَدٌ بِقُمْ وَأَهْلِه سُوءاً اِلاّ اَذَلَّهُ اللهُ وَاَبْعَدَهُ مِنْ رَحْمَتِهِ; هر زمان بلاها و نگرانى هاى شما را فراگرفت به قم پناه ببرید. زیرا قم پناهگاه فاطمیین و محل راحتى مؤمنان است. و زمانى خواهد آمد که اولیاء و دوستان ما از ما دور مى شوند و از شهرهاى ما کوچ مى کنند، واین کار به مصلحت آنان است، براى این که به ولایت ما شناخته نشوند، و جان و مال خود را حفظ کنند و هر کس به قم و اهل قم نظر بدى کند خداوند او را ذلیل کرده و از رحمتش دور مى سازد».(9)
 
19. پناهگاه شیعیان
امام رضا(علیه السلام) فرمود: «اِذا عَمَّتِ الْبُلْدانَ الْفِتَنُ وَالْبَلایا فَعَلَیْکُمْ بِقُمْ وَحَوالیها وَنَواحیها، فَاِنَّ الْبَلایا مَدْفُوعٌ عَنْها; هنگامى که فتنه ها و بلاها شهرهاى مختلف را فراگرفت، به قم و اطراف آن پناه ببرید که بلاها از آن منطقه دفع شده است».(10)
 
20. قم و بهشت
انس بن مالک مى گوید: روزى خدمت پیامبر اسلام(صلى الله علیه وآله)بودیم که على بن ابى طالب(علیه السلام) وارد شد. حضرت رسول(صلى الله علیه وآله)خطاب به على(علیه السلام) فرمود: به نزد من بیا، سپس با وى معانقه کرد و پیشانى اش را بوسید و در مورد عرضه ولایت آن حضرت به آسمان هاى هفتگانه و شهرهاى مکّه و مدینه و کوفه و پاداشى که در برابر پذیرش ولایت على(علیه السلام) به آنها داده شده مطالبى بیان کرد و در پایان روایت فرمود: «ثُمَّ سَبَقَ اِلَیْها قُمْ فَزَیَّنَها بِالْعَرَبَ وَفَتَحَ اِلَیْهِ باباً مِنْ اَبْوابِ الْجَنَّةِ; سپس قم ولایت آن حضرت را پذیرفت و خداوند آن را به گروهى از اعراب صالح و شیعیان خالص زینت بخشید، و درى از درهاى بهشت را به سوى قم باز کرد».(11)

(1) . بحارالانوار، ج 60، ص 213، ح 23.
(2) . همان، ص 212، ح 20.
(3) . بحارالانوار، ج 60، ص 214، ح 26 .
(4) . عیسى بن عبداللّه بن سعد بن مالک اشعرى از دانشمندان قمى است که از امام صادق(علیه السلام) و امام کاظم(علیه السلام) و امام رضا(علیه السلام) روایت نقل کرده، و امام صادق(علیه السلام) در موردش فرمود: «او از ما اهل بیت است، هم در حال حیات و هم پس از مرگ». (جامع الرواة، ج 1، ص 652).
(5) . بحارالانوار، ج 60، ص 217، ح 46 .
(6) . بحارالانوار، ج 60، ص 217، ح 47.
(7) . بحارالانوار، ج 60، ص 218، ح 49 .
(8) . بحارالانوار، ج 60، ص 207، ح 7.
(9) . بحارالانوار، ج 60، ص 214، ح 32 .
(10) . بحارالانوار، ج 60، ص 228، ح 61 ; ص 217، ح 44.
(11) . بحارالانوار، ج 60، ص 212، ح 21 .