(آیه 1) در ابتداى این سوره نیز همانند چهار سوره گذشته ودو سوره آینده که مجموعاً هفت سوره را تشکیل مى دهد با حروف مقطعه «حاـمیم» (حم). روبه رو مى شویم.
(آیه 2) در دومین آیه به قرآن مجید سوگند یاد کرده، مى فرماید: «قسم به این کتاب آشکار» (وَالْکِتابِ الْمُبینِ).
کتابى که محتوایش روشن، معارفش آشکار، تعلیماتش زنده، احکامش سازنده، وبرنامه هایش حساب شده است.
(آیه 3) اما ببینیم این سوگند براى چه منظورى ذکر شده است؟ آیه شریفه این حقیقت را روشن ساخته، مى گوید: «بطورمسلم ما قرآن را (که سند حقانیت پیامبر اسلام است) در شبى پربرکت نازل کردیم» (اِنّا اَنْزَلْناهُ فى لَیْلَة مُبارَکَة).
شب پربرکتى که مقدرات جهان بشریت با نزول قرآن رنگ تازه اى به خود رفت، شبى که سرنوشت خلایق ومقدرات یکسان در آن رقم زده مى شود، آرى!قرآن در شبى سرنوشت ساز، در شب قدر بر قلب پاک پیامبر نازل شد.
اما هدف اصلى از نزول آن چه بود؟ همان است که در ذیل آیه به آن اشاره شده، مى فرماید: «ما همواره انذارکننده بودیم» (اِنّا کُنّا مُنْذِرینَ).
این یک سنت همیشگى ماست که فرستادگان خود را براى بیم دادن ظالمان ومشرکان مأموریت مى دهیم، وفرستادن پیامبر اسلام با این کتاب مبین نیز آخرین حلقه از این سلسله است.
(آیه 4) این آیه توصیف وتوضیحى است براى شب قدر، مى گوید: شب قدر شبى است که «در آن هر امرى از امور بر طبق حکمت الهیه تفصیل وتبیین مى شود» (فیها یُفْرَقُ کُلُّ اَمْر حَکیم). این یان هماهنگ با روایات بسیارى است که مى گوید: در شب قدر مقدر است یکسال همه انسانها تعیین مى گردد، وارزاق، وسرآمد عمرها، وامور دیگر، در آن شب تفریق وتبیین مى شود.
(آیه 5) در این آیه براى تأکید بر این معنى که قرآن از ناحیه خداست مى فرماید: آرى نزول قرآن در شب قدر «فرمانى بود از سوى ما; ما (محمد را) فرستادیم» (اَمْرًا مِنْ عِنْدِنا اِنّا کُنّا مُرْسِلینَ).
(آیه 6) سپس براى بیان علت اصلى نزول قرآن وارسال پیامبر ومقدرات شب قدر مى افزاید: همه اینها «به خاطر رحمتى است از سوى پروردگارت» (رَحْمَةً مِنْ رَبِّکَ).
آرى! رحمت بى کران او ایجاب مى کند که بندگان را به حال خود رها نکند، وبرنامه وراهنما براى آنها بفرستد.
ودر ذیل همین آیه وآیات بعد اوصاف هفتگانه اى براى خداوند مى شمرد که همگى بیانگر مقام توحید اوست مى فرماید: «او سمیع وعلیم است» (اِنَّهُ هُوَ السَّمیعُ الْعَلیمُ).
تقاضاى بندگان را مى شنود وبه اسرار درون دلهاى آنها آگاه است.
(آیه 7) سپس در بیان سومین توصیف مى فرماید: «خداوندى که پروردگار آسمانها وزمین وآنچه در میان آن دو قرار گرفته است مى باشد، اگر شما یقین دارید» (رَبِّ السَّمواتِ وَالاَْرْضِ وَما بَیْنَهُما اِنْ کُنْتُمْ مُوقِنینَ).
از آنجا که بسیارى از مشرکان به خدایان وارباب متعددى قائل بودند، وبراى هر نوع از انواع موجودات ربى مى پنداشتند. در این آیه با جمله «رَبِّ السَّمواتِ وَالاَْرْضِ وَما بَیْنَهُما» خط بطلان بر همه مى کشد واثبات مى کند که پروردگار همه موجودات عالم یکى است.
(آیه 8) در چهارمین وپنجمین وششمین توصیف مى فرماید: «هیچ معبودى جز او نیست زنده مى کند ومى میراند» (لااِلهَ اِلاّ هُوَ یُحْیى وَیُمیتُ).
ودر هفتمین وآخرین توصیف مى افزاید: «او پروردگار شما وپروردگار پدران نخستین شماست» (رَبُّکُمْ وَرَبُّ آبائِکُمُ الاَْوَّلینَ).
حیات ومرگ شما به دست اوست، وپروردگار شما وپدرانتان وهمه جهانیان اوست. بنابراین معبودى جز او نمى تواند وجود داشته باشد، آیا کسى که نه مقام ربوبیت دارد، ونه مالک حیات ومرگ است، مى تواند معبود واقع شود؟
