در تعقیب آیات گذشته که سخن از نعمتها وپاداشهاى عظیم ابرار ونیکان مى گفت، در اینجا به گوشه اى از مصائب وزحمات آنها که در این جهان به خاطر ایمان وتقوا با آن روبه رو مى شوند اشاره مى کند، تا روشن شود که آن پاداشهاى بزرگ بى حساب نیست.
نخست مى فرماید: «بدکاران (در دنیا) پیوسته به مؤمنان مى خندیدند» (اِنَّ الَّذینَ اَجْرَمُوا کانُوا مِنَ الَّذینَ آمَنُوا یَضْحَکُونَ).
خنده اى تمسخرآمیز وتحقیرکننده، خنده اى که از روح طغیان وکبر وغرور وغفلت ناشى مى شود، وهمیشه افراد سبک سر ومغرور در برابر مؤمنان باتقوا چنین خنده هاى مستانه داشته اند.
(آیه 30) در این آیه دومین برخورد زشت آنها را بیان کرده، مى فرماید: «وهنگامى که از کنارشان مى گذشتند آنها را با اشاره تمسخر مى کردند» (وَاِذا مَرُّوا بِهِمْ یَتَغامَزُونَ).
وبا این علامات واشارات مى گویند: این بى سروپاها را ببینید که مقربان درگاه خدا شده اند این آستین پاره ها وپابرهنه ها را تماشا کنید که مدعى نزول وحى الهى بر خودشان هستند! واین گروه نادان را بنگرید که مى گویند استخوان پوسیده وخاک شده بار دیگر به حیات وزندگى برمى گردد وامثال این سخنان زشت وبى محتوا.
(آیه 31) اینها همه در برخوردشان با مؤمنان بود، در جلسات خصوصى نیز همین برنامه را بازگو کرده، وسخریه ها را غیاباً ادامه مى دادند، همان گونه که آیه موردبحث مى گوید: «وهنگامى که به سوى خانواده خود باز مى گشتند مسرور وخندان بودند» واز آنچه انجام داده بودند خوشحالى مى کردند (وَاِذَا انْقَلَبُوا اِلى اَهْلِهِمُ انْقَلَبُوا فَکِهینَ).
گوئى فتح وپیروزى نصیب آنها شده که به آن مباهات مى کنند، وباز هم در غیاب، همان سخریه ها، وهمان استهزاءها ادامه دارد.
(آیه 32) چهارمین عکس العمل شرارت آمیز آنها در برابر مؤمنان این بود که: «وقتى آنان را مى دیدند مى گفتند: اینها گمراهانند» (وَاِذا رَأَوْهُمْ قالُوا اِنَّ هؤُلاءِ لَضالُّونَ).
چرا که راه ورسم بت پرستى وخرافاتى را که درمیان آنها رائج بود وهدایتش مى پنداشتند رها کرده، وبه سوى ایمان به خدا وتوحید خالص بازگشته وبه گمان آنها لذت نقد دنیا را به نعمتهاى نسیه آخرت فروخته بودند.
(آیه 33) واز آنجا که مؤمنان غالباً از افرادى بودند که موقعیت اجتماعى وثروت قابل توجهى در اختیار نداشتند ـ وبه همین دلیل کفار به آنها با چشم حقارت مى نگریستند، وایمانشان را بى ارزش شمرده، وآئینشان را به باد مسخره مى گرفتند قرآن مى گوید: «در حالى که هرگز مأمور مراقبت ومتکفل آنان [=مؤمنان] نبودند» (وَمـا اُرْسِلُوا عَلَیْهِمْ حافِظینَ).
این در حقیقت جوابى است به این افراد خودخواه وپرادعا که به شما چه مربوط که مؤمنان از کدام گروهند؟ شما در متن دعوت ومحتواى آئین پیامبراسلام(صلى الله علیه وآله)بنگرید.
(آیه 34) ولى در قیامت مسأله برعکس مى شود، چنانکه در این آیه مى فرماید: «ولى امروز مؤمنان به کفّار مى خندند»! (فَالْیَوْمَ الَّذینَ آمَنُوا مِنَ الْکُفّارِ یَضْحَکُونَ).
چرا که قیامت بازتابى است از اعمال انسان در دنیا، ودر آنجا باید عدالت الهى اجرا شود، وعدالت ایجاب مى کند که در آنجا مؤمنان پاکدل به کفار لجوج ومعاند واستهزاگر بخندند، واین خود نوعى عذاب دردناک براى این مغروران مستکبر است!
در بعضى از روایات از رسول خدا(صلى الله علیه وآله)آمده است که: «در آن روز درى از بهشت به روى کفار گشوده مى شود، وآنها به گمان این که فرمان آزادى از دوزخ وورود در بهشت داده شده است به سوى آن حرکت مى کنند، هنگامى که به آن رسیدند ناگهان دربسته مى شود، واین کار چند بار تکرار مى شود ومؤمنان که از بهشت نظاره گر آنانند مى خندند»!
(آیه 35) لذا در این آیه مى افزاید: «در حالى که بر تختهاى آراسته بهشتى نشسته و(به سرنوشت شوم آنها) مى نگرند» (عَلَى الاَْرائِکِ یَنْظُرُونَ).
به چه چیز نگاه مى کنند! به آن همه نعمتهاى بى پایان الهى، به آن مواهب عظیم وبه آن عذابهاى دردناکى که کفار مغرور وخودخواه در نهایت ذلت وزبونى به آن گرفتارند.
(آیه 36) سرانجام در آخرین آیه این سوره به صورت یک جمله استفهامیه، مى فرماید: «آیا (با این حال) کافران پاداش اعمال خود را گرفتند»؟! (هَلْ ثُوِّبَ الْکُفّارُ مـا کانُوا یَفْعَلُونَ).
این سخن خواه از ناحیه خداوند باشد، یا فرشتگان، ویا مؤمنان، نوعى طعن واستهزا نسبت به افکار وادعاهاى این مغروران مستکبر است که انتظار داشتند در مقابل اعمال زشتشان جایزه وپاداشى هم از خداوند دریافت دارند، در برابر این پندار غلط وخیال خام مى فرماید: «آیا آنها پاداش اعمالشان را گرفتند»؟
«پایان سوره مطفّفین»
