از پیغمبر گرامى اسلام نقل شده که فرمود: «کسى که سوره «ن والقلم» را تلاوت کند خداوند ثواب کسانى را که داراى حسن اخلاقندبه او مى دهد».
در حدیثى از امام صادق(علیه السلام) مى خوانیم: «کسى که سوره ن والقلم را در نماز واجب یا نافله بخواند خداوند او را براى همیشه از فقر درامان مى دارد، وهنگامى که بمیرد او را از فشار قبر پناه مى دهد».
این ثوابها تناسب خاصى با محتواى سوره دارد، ونشان مى دهد که هدف تلاوتى است که توأم با آگاهى وبه دنبال آن عمل باشد.
(آیه 1) این سوره تنها سوره اى است که با حرف مقطع «ن» آغاز شده است، مى فرماید: «ن» (ن).
سپس به دو موضوع از مهمترین مسائل زندگى بشر سوگند یاد کرده، مى افزاید: «سوگند به قلم وآنچه مى نویسند» (وَالْقَلَمِ وَمـا یَسْطُرُونَ).
در واقع آنچه به آن در اینجا سوگند یاد شده است ظاهراً موضوع کوچکى است: یک قطعه نى، ویا چیزى شبیه به آن، وکمى ماده سیاه رنگ، وسپس سطورى که بر صفحه کاغذ ناچیز رقم زده مى شود.
اما در واقع این همان چیزى است که سرچشمه پیدایش تمام تمدنهاى انسانى، وپیشرفت وتکامل علوم، وبیدارى اندیشه ها وافکار، وشکل گرفتن مذهبها، وسرچشمه هدایت وآگاهى بشر است، تا آنجا که دوران زندگى بشر را به دو دوران تقسیم مى کند «دوران تاریخ» و«دوران قبل از تاریخ»، دوران تاریخ بشر از زمانى شروع مى شود که خط اختراع شد، وانسان توانست ماجراى زندگى خود را بر صفحات نقش کند، عظمت این سوگند هنگامى آشکارتر مى شود که توجه داشته باشیم آن روزى که این آیات نازل گشت، نویسنده وارباب قلمى در آن محیط وجود نداشت، واگر کسانى مختصر سواد خواندن ونوشتن را داشتند تعداد آنها در کل سرزمین «مکّه» که مرکز عبادى وسیاسى واقتصادى حجاز بود به بیست نفر نمى رسید، آرى سوگند به قلم یاد کردن در چنین محیطى عظمت خاصى دارد.
(آیه 2) سپس به چیزى که سوگند براى آن یاد شده پرداخته، مى فرماید: «به (برکت) نعمت پروردگارت تو مجنون نیستى» (مـا اَنْتَ بِنِعْمَةِ رَبِّکَ بِمَجْنُون).
دیوانه آنها هستند که مظهر عقل کل را متهم به جنون مى کنند، ورهبر وراهنماى انسانها را با این نسبت ناروا از خود دور مى سازند.
(آیه 3) وبه دنبال آن مى افزاید: «وبراى تو پاداشى عظیم وهمیشگى است» (وَاِنَّ لَکَ لاََجْرًا غَیْرَ مَمْنُون).
«ممنون» از ماده «من» یعنى، اجر وپاداشى که هرگز قطع نمى شود ودائماً باقى است.
(آیه 4) این آیه در توصیف دیگرى از پیامبر(صلى الله علیه وآله)مى گوید: «وتو اخلاق عظیم وبرجسته اى دارى» (وَاِنَّکَ لَعَلى خُلُق عَظیم).
اخلاقى که عقل در آن حیران است لطف ومحبتى بى نظیر صفا وصمیمیتى بى مانند، صبر واستقامت وتحمل وحوصله اى توصیف ناپذیر.
اگر مردم را به بندگى خدا دعوت مى کنى تو خود بیش از همه عبادت مى نمائى، واگر از کار بد باز مى دارى تو قبل از همه خوددارى مى کنى آزارت مى کنند وتو اندرز مى دهى، ناسزایت مى گویند وبراى آنها دعا مى کنى، بر بدنت سنگ مى زنند وخاکستر داغ بر سرت مى ریزند وتو براى هدایت آنها دست به درگاه خدا برمى دارى!
در حدیثى آمده است که پیامبر(صلى الله علیه وآله)فرمود: «اِنَّما بُعِثْتُ لاُِتَمِّمَ مَکـارِمَ الاَْخْلاقِ; من براى این مبعوث شده ام که فضائل اخلاقى را تکمیل کنم».
ودر حدیث دیگرى از آن حضرت آمده است: «مؤمن با حسن خلق خود به درجه کسى مى رسد که شبها به عبادت مى ایستد، وروزها روزه دار است».
(آیه 5) وبه دنبال آن مى افزاید: «به زودى تو مى بینى وآنان نیز مى بینند» (فَسَتُبْصِرُ وَیُبْصِرُونَ).
(آیه 6) «که کدامیک از شما مجنونند»! (بِاَیِّکُمُ الْمَفْتُونُ).
حرکتها وموضعگیرى تو در آینده وپیشرفت ونفوذ سریع اسلام در سایه آن نشان خواهد داد که تو منبع بزرگ عقل ودرایتى، دیوانه خفاشانى هستند که با نور این آفتاب به ستیز برخاستند.
والبته در قیامت این حقایق باز هم روشنتر وآشکارتر خواهد بود.
(آیه 7) باز براى تأکید بیشتر مى افزاید: «پروردگارت بهتر از هر کس مى داند چه کسى از راه او گمراه شده واو هدایت یافتگان را نیز بهتر مى شناسد» (اِنَّ رَبَّکَ هُوَ اَعْلَمُ بِمَنْ ضَلَّ عَنْ سَبیلِه وَهُوَ اَعْلَمُ بِالْمُهْتَدینَ).
چرا که راه، راه اوست; واو بهتر از هرکس راه خود را مى شناسد، وبه این ترتیب به پیامبراسلام(صلى الله علیه وآله)اطمینان بیشتر مى دهد که او در مسیر هدایت ودشمنانش در مسیر ضلالتند.
