حضرت على(علیه السلام) آماده حرکت جهت جنگ نهروان بود، تا فتنه خوارج را خاموش کند. یکى از اصحابش عرض کرد: اى امیر مؤمنان! مى ترسم اگر در این ساعت حرکت کنى به مراد خویش نرسى! این سخن را با استفاده از «علم نجوم» مى گویم.
حضرت در جوابش فرمود: گمان مى کنى تو از آن ساعتى که اگر کسى در آن ساعت حرکت کند و با ناراحتى روبه رو نخواهد شد باخبرى، و مى توانى از آن ساعتى که هر کس در آن به راه بیفتد زیان مى کند، او را مطّلع کنى؟ سپس فرمود:
«فمَن صدّقک بهذا فقد کذّب القرآن، و استغنى عن الإستعانة باللّه فى نیل المحبوب ودفع المکروه; هرکس این سخن تو را تصدیق کند، قرآن را تکذیب کرده، و از استعانت جستن به خدا در رسیدن به مطلوب و محبوبش، و دورى جستن از آنچه خوش ندارد، بى نیاز شده است». سپس خطاب به آن شخص فرمود: «گویا مى خواهى به جاى خداوند، تو را ستایش کنند، چون به زعم خود، مردم را به ساعتى که در آن به مقصود مى رسند و از زیان برکنار مى مانند، هدایت کرده اى».(1)سپس حضرت بدون توجّه به سخنان آن شخص در همان ساعت به سمت مقصد حرکت کرد و اتّفاقاً در جنگ پیروز شد و فتنه دشمن را از بین برد. بنابراین، بخت بد و طالع بینى و مانند آن از خرافات و اوهام است و در روایات نفى شده است. بخت همه خوب است، چون همه بنده خدا هستند، اگر راه را درست طى کنند به مقصد مى رسند.
سؤال: در مباحث گذشته مردم را از مراجعه به کسانى که ادعا مى کنند قادر بر ابطال سحر و حلّ مشکلات و ناکامى ها هستند برحذر داشتید. آیا منظورتان این است که براى حل مشکلات به سراغ دعا نرویم؟ اگر دعایى براى شفاى بیمارى یا باز شدن گرهى در زندگى شخصى وجود داشته باشد، از آن استفاده نکنیم؟
جواب: دعاهایى که از حضرات معصومین(علیهم السلام) نقل شده و در کتابهاى معتبر وجود دارد را بالاى سرمان مى گذاریم و استفاده از آن را به همه توصیه مى کنیم. آنچه که نفى مى کنیم و مردم را از آن برحذر مى داریم، کار طالع بین ها و دعانویسان حرفه اى است که بر اساس خرافه ها انجام مى شود و این کار را به عنوان منبع درآمدى براى خود قرار داده اند و به هیچ چیز جز به دست آوردن پول بیشتر پایبند نیستند. ما به مردم توصیه مى کنیم که به رمالها و طالع بینها و دعانویسان حرفه اى مراجعه نکنند، امّا استفاده از دعاهاى معتبر هیچ اشکالى ندارد.
 
ى) سفره سراسر سبز!
یکى دیگر از خرافه هاى جدید که مخصوصاً در میان خانم ها رواج پیدا کرده، چیزى به نام سفره امام حسن مجتبى(علیه السلام) است، که همه چیز آن باید سبز رنگ باشد، خود سفره، ظروف مورد نیاز، حتّى قاشق ها و چنگالها، غذاى مورد استفاده و مانند آن. ما نمى دانیم این خرافه ها بى اساس را از کجا مى آورند؟ در کدام کتاب این مطلب نوشته شده است؟ توسّل به امام حسن مجتبى(علیه السلام) براى رفع مشکلات امرى بسیار زیبا، پسندیده و مورد تأکید است; امّا تشکیل چنین سفره اى با این ویژگیها هیچ توجیه عقلى و شرعى ندارد.
ک) گدایى و گرفتن حاجت!
خرافه دیگرى که مربوط به خانم ها مى شود این است که هرکس مشکل دارد در فلان شب چادر بر سر کند و به این سو و آن سو برود و از هفت نفر گدایى کند تا حاجتش برآورده شود. آیا با گدایى کردن توسّط کسى که نیازى ندارد و گناه کبیره محسوب مى شود، مى توان به حاجت رسید و مشکل را حل کرد؟ نمونه هاى فراوان دیگرى، نیز وجود دارد، که به همین مقدار قناعت مى کنیم و به بحث بعد که سرچشمه هاى خرافه پرستى است مى پردازیم.
 
3. سرچشمه هاى خرافه پرستى
خرافه پرستى سرچشمه هاى متعدّدى دارد، که به برخى از آنها اشاره مى کنیم:
 
الف) جهل و نادانى
انسان در باطن احساس مى کند که باید خدایى را پرستش کند، امّا چون جاهل است خدا پرستى را در شکل بت پرستى انجام مى دهد. چنین شخصى اگر بداند خداوند جسم نیست، مکان ندارد، محدود به زمانى نمى باشد، با چشم دیده نمى شود، نیاز به کسى ندارد، همواره بوده و خواهد بود، قطعاً به سراغ بت پرستى نمى رود، امّا چون نسبت به این امور جاهل و بى اطّلاع است، بت را مى پرستد.
 
ب) اوهام و خیالات
خورشید پرستان خیال مى کنند که چون آفتاب این قدر نورافشانى مى کند، و تمام عالم را به نور خود روشن مى سازد، پس حتماً او خداست، و بر اساس همین وهم و خیال، به پرستش خورشید مى پردازند. قرآن مجید در این زمینه مى فرماید: «(إِنْ یَتَّبِعُونَ إِلاَّ الظَّنَّ وَمَا تَهْوَى الاَْنْفُسُ); آنان فقط از گمانهاى بى اساس و هواى نفس پیروى مى کنند».(2) بنابراین، یکى از سرچشمه هاى خرافه ها، اوهام، خیال ها و پیروى از هواى نفس و شهوت هاست.
 
ج) توجه نکردن به تمام یک حادثه
گاه حادثه اى رخ مى دهد. انسان بخشى از آن را مى شنود و آن را تا آخر دنبال نمى کند و همین مطلب باعث پیدایش خرافه اى مى شود. به داستان زیر توجّه کنید:
در روستایى از روستاهاى استان مرکزى، حمّامى خزینه اى بود. صبح زود شخصى به حمّام مى رود. ناگهان موجود پشمالویى مى بیند که دستانش را به لبه خزینه انداخته و با دو چشمان براقش به او خیره شده است. ناگهان فریادى مى زند و به سمت حمّامى مى رود و به او اطّلاع مى دهد که در داخل حمّام جن دیده است! حمّامى هم وقتى صحنه را مشاهده مى کند حرف او را تأیید نموده، و خبر کم کم در کلّ روستا منتشر، و به ژاندارمرى محل مى رسد. یکى از ژاندارمها براى بررسى مسأله به روستا مى آید و هنگامى که صحنه را مى بیند مى گوید: «من یک تیر نذر این موجود کرده ام! مردم او را از این کار نهى کرده، و از عاقبت درگیر شدن با اجنه برحذر مى دارند. امّا مأمور ژاندارمرى که گوشش به این حرفها بدهکار نبوده تیر را رها مى کند، و آن موجود به داخل خزینه حمّام مى غلطد و در میان آبها مى افتد. یک مرتبه دیدند، شخصى به سراغ آنها مى آید و مى گوید: گوسفند پشمالو و چاق و چله اى داشتم گم شده، شما آن را ندیده اید؟ معلوم شد آنچه را مردم جن خیال کرده بودند، گوسفند متعلّق به آن شخص بوده که از سقف سوراخ بالاى حمّام به پایین افتاده و دستانش را بر لبه خزینه گرفته تا شاید نجات پیدا کند! اگر کسى صدر داستان را بشنود و آن را تا انتها دنبال نکند دچار خرافه مى شود. خوانندگان محترم! جن به تصریح قرآن مجید حقیقت دارد، امّا آنها با ما انسانها کارى ندارند، همان گونه که ما با آنها کارى نداریم، و آنچه که غالب مردم درباره جن مى گویند اوهام و خیالات و خرافه هایى
بیش نیست.
 
د) خواب و رؤیا
منشأ بسیارى از خرافه ها، خواب و رؤیاست. شخصى خواب مى بیند که در فلان نقطه امامزاده اى وجود دارد. در پى این خواب مردم براى ساخت امامزاده اقدام مى کنند. در حالى که همه مى دانند خواب شرعاً حجّت نیست، و ساختن امامزاده با خواب بدعت محسوب مى شود، و باید از آن جداً خوددارى کرد.
 
هـ ) سوء استفاده هاى مالى
افراد سودجویى وجود دارند که به دنبال درست کردن منبع درآمدى هستند. آنها براى رسیدن به هدف نامشروع خود، به دروغ اعلان مى کنند که در خواب دیده اند فلان جا امامزاده است و آنها هم متولى آن هستند. تا هنگامى که امامزاده ساخته شد مردم را کیسه کنند.
لذا ما توصیه مى کنیم که مردم عزیز و فهیم همیشه متوجّه خرافه ها و خرافه پرستى ها باشند و در دام شیّادانى از این قبیل نیفتند و فقط بر خداوند تبارک و تعالى توکّل کنند و حاجت هاى خود را از خداوند مهربان طلب کنند.

(1). نهج البلاغه، خطبه 79.
(2). سوره نجم، آیه 23.