قرآن مجید همه جا کیفیّت را بر کمیّت مقدّم مى دارد. به عبارت ساده تر، اعمال خالصانه و خوب هرقدر کم باشد، بر اعمال آلوده هرچند زیاد باشد ترجیح دارد. به عنوان مثال: اگر کسى هر روز یک ختم قرآن به جا آورد، ولى نه تدبّرى، نه تفکّرى و نه عملى به همراه آن داشته باشد; در مقابل کسى که روزى یک صفحه از قرآن را تلاوت مى کند امّا همراه با تفکّر، تدبّر و عمل به مضامین و دستوراتش طبق منطق قرآن مجید کار فرد دوم، که از کیفیّت بالاترى برخوردار است را بر عمل فرد اوّل ترجیح مى دهد. یا مثلاً کسى میلیون ها تومان ظاهراً در راه خدا خرج مى کند ولى آلوده به تظاهر و ریا کارى است، امّا شخصى دیگر 10/1 مبلغ مذکور را با قصد قربت و مخلصانه در راه رضاى خداوند هزینه مى کند، در این جا هم عمل شخص دوم ترجیح دارد.
براى آنچه گفته شد، شواهد فراوانى از قرآن مجید مى توان ارائه کرد. از جمله:
1. خداوند متعال در آیات آغازین سوره ملک مى فرماید:
«(تَبَارَکَ الَّذِى بِیَدِهِ الْمُلْکُ وَهُوَ عَلَى کُلِّ شَىْء قَدِیرٌ * الَّذِى خَلَقَ الْمَوْتَ وَالْحَیَاةَ لِیَبْلُوَکُمْ أَیُّکُمْ أَحْسَنُ عَمَلا وَهُوَ الْعَزِیزُ الْغَفُورُ); پر برکت و زوال ناپذیر است کسى که حاکمیت و مالکیت (جهان هستى) به دست اوست، و او بر هر چیز تواناست. آن کس که مرگ و حیات را آفرید تا شما را بیازماید که کدام یک از شما بهتر عمل مى کنید، و او آمرزنده است».
این که خداوند متعال بر «احسن عملا» تکیه کرده، و «اکثر عملا» نفرموده، نشان از تقدیم کیفیّت بر کمیّت دارد. در بعضى روایات(1) نیز به این مطلب اشاره شده است.
2. خداوند متعال در مورد آرایش سپاه اسلام در آیه شریفه 66 سوره انفال مى فرماید: «(فَإِنْ یَکُنْ مِّنْکُمْ مِّائَةٌ صَابِرَةٌ یَغْلِبُوا مِائَتَیْنِ وَإِنْ یَکُنْ مِّنْکُمْ أَلْفٌ یَغْلِبُوا أَلْفَیْنِ بِإِذْنِ اللهِ وَاللهُ مَعَ الصَّابِرِینَ); بنابراین، هرگاه یکصد نفر با استقامت از شما باشند، بر دویست نفر پیروز مى شوند; و اگر یک هزار نفر باشند، بر دو هزار نفر به فرمان خدا غلبه خواهند کرد; و خدا با صابران است».
جنگهاى گذشته بر محور نفرات دور مى زد، معمولاً هر لشکرى که سرباز بیشترى داشت، پیروز مى شد. ولى در عین حال خداوند متعال خطاب به رزمندگان اسلام مى فرماید: «هر یک نفر از شما توانایى مقابله با ده نفر را دارد». بنابراین، در مسائل نظامى نیز لشکر با کیفیّت مقدّم بر لشکر با کمیّت است.
3. در زمان بنى اسرائیل مردم از ظلم و ستم حاکم زمان خود جالوت ستمگر به ستوه آمده بودند، لذا خدمت پیامبر خود رسیده و از وى خواهش کردند که فرمانده اى شجاع به آنها معرّفى کند، تا زیر پرچم و تحت فرمان او به جنگ جالوت رفته، شرّ او را کم کنند. پیامبر خدا جوان شجاع و باایمانى به نام طالوت را به آنها معرفى کرد. مردم ظلم کشیده تحت فرمان طالوت شجاع به سمت
جالوت حرکت کردند. طالوت آنها را در سه مرحله آزمایش کرد و با کسانى که از آزمایش سربلند خارج شدند در مقابل سپاه جالوت صف آرایى کرد. سپاهیان طالوت وقتى لشکر عظیم جالوت را دیدند، تصوّر کردند که تاب مقابله و درگیرى با آنها را ندارند. امّا افراد قوى الایمان گفتند: «(کَمْ مِّنْ فِئَة قَلِیلَة غَلَبَتْ فِئَةً کَثِیرَةَ بِإِذْنِ اللهِ وَاللهُ مَعَ الصَّابِرِینَ); چه بسیار گروه هاى کوچک که به فرمان خدا، بر گروه هاى بزرگ پیروز شدند، و خداوند با صابران (و استقامت کنندگان) است».(2)سپس حضرت داود(علیه السلام)ـ که بعدها پیامبر خدا شد ـ به وسیله قلاّب سنگ، سنگى را به سمت جالوت پرتاب کرد. سنگ به پیشانى جالوت اصابت کرد و او را از روى اسب به زمین انداخت و بدین وسیله سپاهیان جالوت فرار کردند و لشکر کوچک امّا با کیفیّت طالوت پیروز شد.
4. به هنگام عزیمت سپاه اسلام به سمت تبوک، انبارهاى غذایى خالى بود و لشکریان اسلام موادّ غذایى کافى نداشتند. اعلان شد هرکس به مقدار توانش موادّ غذایى براى رزمندگان اسلام بیاورد. هرکس به تناسب ثروتش کمک کرد. بعضى از ثروتمندان تا سه هزار کیلو خرما اهدا کردند. خرمنى از خرما تهیّه شد. جوان کارگر مؤمنى که ثروتى نداشت و با تهیّه آب آشامیدنى و فروش آن روزگار مى گذراند تصمیم گرفت در این کار خیر شرکت کند، امّا درآمدش بیش از هزینه هاى روزانه خانواده اش نبود. براى رسیدن به هدفش تصمیم گرفت یک شب نخوابد و اضافه کارى کند، حاصل این کار چند کیلو خرماى خشک شد. صبح هنگام خرماها را داخل دامن لباسش ریخت و خدمت پیامبر(صلى الله علیه وآله) آورد. عدّه اى از منافقین که در آن جا حضور داشتند شروع به تمسخر ابوعقیل جوان کردند. آیه شریفه 79 سوره توبه نازل شد، که:
«(الَّذِینَ یَلْمِزُونَ الْمُطَّوِّعِینَ مِنَ الْمُؤْمِنِینَ فِى الصَّدَقَاتِ وَالَّذِینَ لاَ یَجِدُونَ إِلاَّ جُهْدَهُمْ فَیَسْخَرُونَ مِنْهُمْ سَخِرَ اللهُ مِنْهُمْ وَلَهُمْ عَذَابٌ أَلِیمٌ); کسانى که از مؤمنان فرمانبردار در صدقاتشان عیب جویى مى کنند، و کسانى که (براى انفاق در راه خدا) جز به مقدارِ (ناچیز) توانایى خود دسترسى ندارند، مسخره مى نمایند، خدا آنها را استهزا مى کند; (و کیفر مى دهد) و براى آنها عذاب دردناکى است!» پیامبر(صلى الله علیه وآله)بى توجّه به استهزاى منافقان خطاب به ابوعقیل فرمود: «خرماهایت را روى این خرماها بریز، تا برکت پیدا کند!»
5. در داستان موسى و شعیب(علیهما السلام) نیز این مطلب دیده مى شود، حضرت موسى(علیه السلام)به منظور جلب رضاى پروردگار، با قصد قربت و مخلصانه یک دلو آب براى سیراب کردن گوسفندان دختران شعیب از چاه کشید، و خداوند پاداش هاى مهمّى به او عنایت فرمود. هم مشکل اشتغالش حل شد و به عنوان چوپانِ شخصیّتى بزرگ همچون شعیب(علیه السلام) مشغول به کار شد و هم همسرى صالح و شایسته پیدا کرد و از تجرّد و غربت و تنهایى درآمد، و هم مشکل مسکنش حل شد و در خانه حضرت شعیب سکنى گزید. و از همه بالاتر در محضر پیامبر صاحبدل و با تجربه اى همچون حضرت شعیب(علیه السلام) زانوى شاگردى بر زمین زد و درس نبوّت آموخت. آرى! یک کار کوچک امّا با کیفیّت، این همه آثار ارزشمند به دنبال داشت.
خوانندگان محترم! برادران عزیز! خواهران گرامى! برنامه اسلام بالا بردن کیفیّت کارهاست. بیایید در مسائل فردى، خانوادگى، اجتماعى به سراغ کیفیّت برویم و کیفیّت را فداى کمیّت نکنیم. سعى کنیم نیّت هایمان را خالص کرده، کارها را اساسى و حسابى انجام دهیم، و به ظواهر کار قناعت نکنیم.

(1). مجمع البیان، ج 10، ص 322 (به نقل از تفسیر نمونه، ج 24، ص 317) .
(2). سوره بقره، آیه 249.