سؤال: چرا خداوند متعال خانه کعبه را در این منطقه خشک و بى آب و علف قرار داد؟ چرا خداوند خانه اش را در لابه لاى تعدادى کوه و در درّه اى خشک که اثرى از آب و آبادى در آن نبود (به جز چشمه زمزم که در عصر حضرت ابراهیم(علیه السلام) نمایان شد) قرار داد؟ سنگ هاى کوه هاى اطراف کعبه به گونه اى است که گویا آنها را در آتش سوزانده و آن جا نصب کرده اند. چرا چنین محیط خشنى براى خانه خدا در نظر گرفته شده است؟ چرا خداوند بندگانش را براى مراسم حج و زیارت خانه اش به چنین منطقه خشک و سوزانى خوانده است؟ با توجّه به سختى ها و مشکلات طاقت فرساى مسافرت در زمان هاى گذشته، قرار دادن کعبه مقدّس در مکّه، چه فلسفه اى دارد؟
جواب: پاسخ این سؤال را از زبان حضرت على(علیه السلام)، که باب علم پیامبر(صلى الله علیه وآله)است،(1) بشنویم. حضرت در خطبه قاصعه (خطبه 192 نهج البلاغه) مى فرماید: «وَلَوْ أَرَادَ سُبْحَانَهُ أَنْ یَضَعَ بَیْتَهُ الْحَرَامَ وَ مَشَاعِرَهُ الْعِظَامَ بَیْنَ جَنَّات وَ أَنْهَار وَ سَهْل وَقَرَار، جمَّ الاَْشْجَارِ، دَانِی الِّثمَارِ، مُلْتَفِّ الْبُنَى، مُتَّصِلِ الْقُرَى، بَیْنَ بُرَّة سَمْرَاءَ وَ رَوْضَة خَضْرَاءَ، وَأَرْیَاف مُحْدِقَة، وَ عِرَاص مُغْدِقَة، وَ رِیَاض نَاضِرَة، وَ طُرُق عَامِرَة، لَکَانَ قَدْ صَغُرَ قَدْرُ الْجَزَاءِ عَلَى حَسَبِ ضَعْفِ الْبَلاَءِ; اگر خداوند خانه محترمش و مکان هاى انجام وظایف و مناسک حج را در میان باغ ها و نهرها و سرزمین هاى هموار و پردرخت و پرثمر، مناطق آباد داراى خانه و کاخ هاى بسیار و آبادى هاى به هم پیوسته; در میان گندم زارها و باغ هاى خرّم و پرگل و گیاه، در میان بستان هاى زیبا و پرطراوت و پرآب، در وسط باغستانى بهجت زا و جادّه هاى آباد قرار مى داد، به همان نسبت که آزمایش و امتحان ساده تر بود، پاداش و جزا نیز کمتر بود».
آرى در این صورت مکّه آن حالت معنوى خود را از دست مى داد و به جاى آن که عبادتگاه و مرکز پرستش باشد، به تفریح گاه و گردشگاه تبدیل مى شد.
حضرت در ادامه مى فرماید: «وَ لَوْ کَانَ الاِْسَاسُ الْمَحْمُولُ عَلَیْهَا، وَالاَْحْجَارُ الْمَرْفُوعُ بِها بَیْنَ زُمُرُّدَة خَضْرَاءَ، وَ یَاقُوتَة حَمْرَاءَ; وَنُور وَضِیَاء، لَخَفَّفَ ذلِکَ مُصَارَعَةَ الشَّکِّ فِی الصُّدُورِ، وَ لَوَضَعَ مُجَاهَدَةَ إِبْلِیسَ عَنِ الْقُلُوبِ، وَ لَنَفَى مُعْتَلَجَ الرَّیْبِ مِنَ النَّاسِ، وَ لکِنَّ اللّهَ یَخْتَبِرُ عِبَادَهُ بِأَنْوَاعِ الشَّدَائِدِ، وَ یَتَعَبَّدُهُمْ بِأَنْوَاعِ الْمَجَاهِدِ، وَ یَبْتَلِیهِمْ بِضُرُوبِ الْمَکَارِهِ إِخْرَاجاً لِلتَّکَبُّر مِنْ قُلُوبِهِمْ، وَ إِسْکَاناً لِلتَّذَلُّلِ فِی نُفُوسِهِمْ. وَ لِیَجْعَلَ ذلِکَ أَبْوَاباً فُتُحاً إِلَى فَضْلِهِ، وَ أَسْبَاباً ذُلُلاً لِعَفْوِهِ; و اگر پى و بنیان خانه کعبه و سنگ هایى که در بناى
آن به کار رفته از زمرّد سبز و یاقوت سرخ و نور و روشنایى بود شک و تردید دیرتر در سینه هاى (ظاهربینان) رخنه مى کرد و کوشش ابلیس بر قلب ها کمتر اثر مى گذاشت و وسوسه هاى پنهانى از مردم منتفى مى گشت; امّا خداوند بندگانش را با انواع شدائد مى آزماید و با انواع مشکلات دعوت به عبادت مى کند و به اقسام گرفتارى ها مبتلا مى نماید، تا تکبّر را از قلب هایشان خارج سازد و خضوع و آرامش را در جان آنها جایگزین نماید. و دروازه هاى فضل و رحمتش را به رویشان بگشاید و وسایل عفو خویش را به آسانى در اختیارشان قرار دهد».
نتیجه این که علّت انتخاب مکّه براى مکان خانه خدا، تحمّل بیشتر سختى ها و دریافت پاداش و اجر فزون تر، و فلسفه ساخت کعبه با وسایل بسیار ساده بالا بردن معنویت و روحانیّت این خانه باعظمت است.

(1). روایت معروف «انا مدینة العلم وعلى بابها» به طور گسترده در منابع روایى آمده است، تنها در جلد چهلم بحارالانوار، دوازده بار ذکر شده است!