«ابن عباس» مى گوید: هنگامى که پیغمبر اکرم(صلى الله علیه وآله) وارد «مدینه» شد بسیارى از مردم سخت آلوده کم فروشى بودند، خداوند این آیات را نازل کرد و آنها پذیرفتند: و بعد از آن کم فروشى را ترک کردند.(1)
در حدیث دیگرى آمده است: بسیارى از اهل «مدینه» تاجر بودند و در کار خود کم فروشى مى کردند، و بسیارى از معاملات آنها معاملات حرام بود، این آیات نازل شد، و پیامبر(صلى الله علیه وآله) آنها را براى اهل «مدینه» تلاوت فرمود، سپس افزود: خَمْسٌ بِخَمْس: «پنج چیز در برابر پنج چیز است»!
عرض کردند: اى رسول خدا: کدام پنج در مقابل کدام پنج است؟!
فرمود: ما نَقضَ قَوْمٌ الْعَهْدَ إِلاّ سَلَّطَ اللّهُ عَلَیْهِمْ عَدُوَّهُمْ!
وَ ما حَکَمُوا بِغَیْرِ ما أَنْزَلَ اللّهُ إِلاّ فَشا فِیْهِمُ الْفَقْرُ!
وَ ما ظَهَرَتْ فِیْهِمُ الْفاحِشَةُ إِلاّ فَشا فِیْهِمُ الْمَوْتُ!
وَ لا طَفَّفُوا الْکَیْلَ إِلاّ مُنِعُوا النَّباتَ وَ أُخِذُوا بِالسِّنِیْنَ!
وَ لا مَنَعُوا الزَّکاتَ إِلاّ حُبِسَ عَنْهُمُ الْمَطَرُ!:
«هیچ قومى عهدشکنى نکردند، مگر این که خداوند دشمنانشان را بر آنها مسلط ساخت.
هیچ جمعیتى به غیر حکم الهى حکم نکردند، مگر این که فقر در میان آنها زیاد شد.
در میان هیچ ملتى فحشاء ظاهر نشد، مگر این که مرگ و میر در میان آنها فراوان گشت! هیچ گروهى کم فروشى نکردند، مگر این که زراعت آنها از بین رفت و قحطى آنها را فرو گرفت!
و هیچ قومى زکات را منع نکردند، مگر این که باران از آنها قطع شد»!(2)
مرحوم «طبرسى» نیز در «مجمع البیان» در شأن نزول این آیات نقل کرده است: مردى در «مدینه» بود به نام «ابو جهینه» که دو پیمانه کوچک و بزرگ داشت، به هنگام خریدن از پیمانه بزرگ استفاده مى کرد و به هنگام فروش از پیمانه کوچک (این سوره نازل شد و به او و امثالش هشدار داد).(3)

1 ـ «مجمع البیان»، ذیل آیه مورد بحث.
2 ـ تفسیر «فخر رازى»، جلد 31، صفحه 88 ـ همین مضمون را «ابوالفتوح رازى» و «مراغى» در تفسیرشان آورده اند ـ «بحار الانوار»، جلد 70، صفحه 370.
3 ـ «مجمع البیان»، جلد 10، صفحه 452.