حضور خداوند در همه جا، و گسترش قدرتش در تمام عالم هستى، ذات پاک او را از هر گونه یار، یاور و لشکر بى نیاز مى کند، ولى با این حال براى نشان دادن عظمتش به خلایق، و براى تذکر و یادآورى آنها، جنود و لشکر فراوانى براى خود برگزیده که مجرى فرمان او در سراسر عالمند.
در روایات اسلامى درباره کثرت، عظمت و قدرت جنود پروردگار تعبیرات عجیبى وارد شده است که چون با مقیاس هائى که ما با آن سر و کار داریم سازگار نیست، شنیدن آن براى ما بسیار تعجب آور است.
در اینجا به کلام پر عظمتى که از على(علیه السلام) در نخستین خطبه «نهج البلاغه» در این زمینه نقل شده است قناعت مى کنیم، و چون عبارت طولانى است تنها ترجمه آن را مى آوریم:
«... آن گاه آسمان هاى بالا را از هم باز کرد، و آنها را مملوّ از اصناف مختلف فرشتگان ساخت:
گروهى از آنان همیشه در سجودند و به رکوع نمى پردازند.
گروهى دائماً در رکوعند و سر از رکوع برنمى دارند.
گروهى دائماً ایستاده اند، به عبادت مشغولند و تغییر موضع نمى دهند.
گروهى همواره تسبیح مى گویند و خسته نمى شوند.
هیچ گاه خواب چشمان آنها را نمى پوشاند، و سهو و نسیان بر عقل آنان غالب نمى گردد.
اندام آنها به سستى نمى گراید، و غفلت و فراموشى عارض آنها نمى شود.
و گروهى دیگر امناى وحى اویند، و زبان او به سوى پیامبران که پیوسته براى ابلاغ فرمان و امر او در رفت و آمدند.
و جمعى دیگر، حافظان بندگان او هستند و دربانان بهشت برین.
بعضى از آنها پاهایشان در طبقات پائین زمین ثابت، و گردن هایشان از آسمان برین گذشته!، و ارکان وجودشان از ابعاد جهان بیرون رفته؟ و شانه هایشان براى حفظ پایه هاى عرش خدا آماده است».(1)
چنان که قبلاً نیز گفته ایم «ملک» مفهوم وسیع و گسترده اى دارد که هم فرشتگانى را شامل مى شود که داراى عقل و شعور و اطاعت و تسلیمند، و هم بسیارى از نیروها و قواى عالم هستى را.
شرح بیشترى درباره این موضوع در تفسیر آیات آغاز سوره «فاطر» (جلد 18، صفحه 165 به بعد) ذکر کرده ایم.

* * *

1 ـ «نهج البلاغه»، خطبه اول.