آیات فوق، گر چه توصیفى است از صفات رذیله مخالفان سرسخت پیامبر اسلام(صلى الله علیه وآله)، ولى در عین حال، الگوئى براى تشخیص این صفات به دست مى دهد، صفاتى که انسان را از خدا دور مى سازد و در پرتگاه شقاوت و بدبختى مى افکند، صفاتى که مؤمنان راستین باید به دقت مراقب باشند، به آنها آلوده نشوند، لذا در روایات اسلامى نیز در این زمینه تأکیدهاى بسیارى شده است، از جمله:
1 ـ در حدیثى از رسول خدا(صلى الله علیه وآله) مى خوانیم:
أَلا أُنَبِّئُکُمْ بِشِرارِکُمْ قالُوا بَلى یا رَسُولَ اللّهِ(صلى الله علیه وآله) قالَ: الْمَشّاءُونَ بِالنَّمِیمَةِ الْمُفَرِّقُونَ بَیْنَ الْأَحِبَّةِ، الْباغُونَ لِلْبُرَآءِ الْمَعایِبَ:
«آیا شما را از شریرترین افراد شما با خبر سازم؟ گفتند: آرى، اى رسول خدا! فرمود: آنهائى که بسیار سخن چینى مى کنند، در میان دوستان جدائى مى افکنند، و براى افراد پاک و بى گناه در جستجوى عیوبند».(1)
2 ـ مخصوصاً پیامبر(صلى الله علیه وآله) صریحاً در این زمینه توصیه کرده و فرموده است: لایُبَلِّغُنِى أَحَدٌ عَنٌ أَحَد مِنْ أَصْحابِى شَیْئاً فَإِنِّى أُحِبُّ أَنْ أَخْرُجَ إِلَیْکُمْ وَ أَنَا سَلِیْمُ الصَّدْرِ:
«احدى از شما درباره هیچ یک از یاران من سخنى که مرا نسبت به او بدبین سازد نقل نکند; چرا که من دوست دارم با قلبى پاک با شما روبرو شوم».(2)
3 ـ و بالاخره، در حدیث دیگر، از پیغمبر اکرم(صلى الله علیه وآله) مى خوانیم که فرمود: لایَدْخُلُ الْجَنَّةَ جَوّاظ، وَ لا جَعْظَرِىٍّ، وَ لا عُتُل زَنِیْم:
«سه گروه وارد بهشت نمى شوند، جواظ، جعظرى و عتل زنیم، راوى مى گوید: پرسیدم: جواظ کیست؟ فرمود: کُلُّ جَمّاع مَنّاع: «هر کس که بسیار جمع مى کند و از دیگران منع مى نماید».
پرسیدم: جعظرى کیست؟ فرمود: افراد خشن و تندخو.
پرسیدم: عُتُل زَنِیم کیست؟ فرمود: افراد شکمباره و بداخلاق، آنها که بسیار مى خورند و مى پوشند، بیدادگر و ظالمند».(3)

* * *

1 ـ «اصول کافى»، جلد 2، باب «النمیمه»، حدیث 1.
2 ـ «سنن ابى داود» و «صحیح ترمذى» (مطابق نقل «فى ظلال القرآن»، جلد 8، صفحه 230).
3 ـ «نور الثقلین»، جلد 5، صفحه 394.