آیات آخر این سوره که مشتمل بر بخش مهمى از اسماء و صفات الهى است آیاتى است فوق العاده با عظمت و الهام بخش، و درس بزرگ تربیت است براى انسانها; چرا که به آنها مى گوید: اگر قرب خدا مى طلبید و خواهان عظمت و کمال هستید، شعله اى از این صفات را در وجود خود زنده کنید.
در بعضى از روایات، آمده است: اسم اعظم خدا، در آیات آخر سوره حشر است.(1)
و در حدیث دیگرى از رسول خدا(صلى الله علیه وآله) مى خوانیم: مَنْ قَرَأَ آخِرَ الْحَشْرِ غُفِرَ لَهُ ما تَقَدَّمَ مِنْ ذَنْبِهِ وَ ما تَأَخَّرَ: «هر کس آخر سوره حشر را بخواند، گناهان گذشته و آینده او بخشوده مى شود»!.(2)
و باز در حدیث دیگرى از آن حضرت آمده است: مَنْ قَرَأَ لَوْ أَنْزَلْنا هذَا الْقُرْآنَ ـ إِلى آخِرِها ـ فَماتَ مِنْ لَیْلَتِهِ ماتَ شَهِیداً!: «هر کس آیات لو انزلنا هذا القرآن را تا آخر بخواند، و در همان شب بمیرد، شهید مرده است»!.(3)
یکى از اصحاب مى گوید: از رسول خدا(صلى الله علیه وآله) درباره اسم اعظم خدا سؤال کردم، فرمود: عَلَیْکَ بِآخِرِ الحَشْرِ وَ أَکْثَرِ قِرائَتَها: «بر تو باد که آخر سوره حشر را بخوانى و زیاد بخوان»! بار دیگر همین سؤال را تکرار کردم، حضرت همان پاسخ را تکرار فرمود.(4)
حتى در حدیثى آمده است: إِنَّهَا شِفَاءٌ مِنْ کُلِّ دَاء إِلاّ السّامِ، و السّامُ الْمَوْتُ: «این آیات، شفاء هر دردى است مگر مرگ»!.(5)
خلاصه این که: روایات در این زمینه در کتابهاى شیعه و اهل سنت، فراوان است که همگى بر عظمت این آیات، و لزوم تفکر و اندیشه در محتواى آن، دلالت دارد.
قابل توجه این که: این سوره همان گونه که با تسبیح خداوند و نام «عزیز و حکیم»، آغاز مى شود، با نام «عزیز و حکیم» نیز پایان مى گیرد; چرا که هدف نهائى سوره شناخت خدا و تسبیح او و آشنائى با اسماء و صفات مقدس او است.
درباره «اسماء حسنى» که در آیات فوق اشاره شده، بحث مشروحى ذیل آیه 180 سوره «اعراف» گذشت.(6)
* * *
خداوندا! به عظمت اسماء و صفاتت سوگند، که قلوب ما را در برابر قرآن مجید خاضع و خاشع بگردان!
پروردگارا! دام شیطان، سخت است، و اگر لطف تو یار نشود نجات از آن مشکل، ما را در پناه لطفت از وسوسه هاى شیاطین، محفوظ دار!
بار الها! روح ایثار و تقوا و بر کنارى از هر گونه بخل و کینه و حسد به ما مرحمت کن، و ما را از خود خواهى و خودپسندى بر کنار فرما!
آمِیْنَ یا رَبَّ العالَمِیْنَ
پایان سوره حشر
آخر / شعبان المعظم / 1406
20 / 2 / 1365
* * *
1 ـ «مجمع البیان»، جلد 9، صفحه 267.
2 و 3 و 4 ـ تفسیر «نور الثقلین»، جلد 5، صفحه 293.
5 ـ «درّ المنثور»، جلد 6، صفحه 202.
6 ـ جلد 7 تفسیر «نمونه»، صفحه 25 به بعد.
